100. rocznica urodzin Zbigniewa Herberta

Na sto lat, które minęły od narodzin Poety, warto spojrzeć przez pryzmat jego twórczości. Takie spojrzenie uzmysławia, jak celnie Herbert diagnozował swój czas, w jak przenikliwy sposób patrzył na świat, jak wyraziście widział jego grozę i piękno, jak umiejętnie – płynąc pod prąd, dążąc do prawdy, nazywając rzeczy po imieniu – sięgał do źródeł i w jak wizjonerski sposób wyprowadzał z nich wątki biegnące w przyszłość

– wyjaśnił prof. Paweł Próchniak, członek Rady Fundacji im. Zbigniewa Herberta, współautor projektu „Stulecie Herberta”.

Zbigniew Herbert urodził się 29 października 1924 r. we Lwowie. Studiował polonistykę na tamtejszym Uniwersytecie Jana Kazimierza. W czasie wojny zaangażowany był w działalność konspiracyjną, należał do AK. Po wojnie studiował ekonomię w Krakowie, a także prawo i filozofię w Toruniu. Zadebiutował późno, bo w 1956 r., tomem „Struna światła”.

W swojej twórczości podejmował problemy moralno-filozoficzne, odwołując się zawsze do humanistycznej tradycji Europy. Jego poezja nawiązuje często do uniwersalnych wartości, historii, mitologii i sztuki. Łączy klasycyzm z doświadczeniami awangardy, patos z humorem i ironią, a intelektualny dyskurs z prostotą języka.

Istotą moralnego przesłania poezji Herberta jest – jak uważa większość badaczy jego twórczości – heroiczny opór przeciw totalitaryzmowi, odmowa udziału w przemocy i kłamstwie, i „obowiązek pamięci”.

Po debiucie szybko zyskał dużą popularność. Wydał m.in. tomy: „Hermes, pies i gwiazda”, „Studium przedmiotu”, „Napis” i – najbardziej znany – „Pan Cogito”.

W stanie wojennym i latach 80. jego twórczość, zwłaszcza z tomu „Raport z oblężonego miasta” zyskała niezwykła popularność”. Wiersze Herberta były traktowane jako manifesty oporu przeciwko władzy komunistycznej. Jego wiersz „Przesłanie Pana Cogito” trwale zapisał się w powszechnej świadomości Polaków

Zbigniew Herbert był też autorem esejów, w których ujawniła się jego rozległa wiedza humanistyczna – „Barbarzyńcy w ogrodzie” (1962 r.) i „Martwej natury z wędzidłem” (1993 r.) oraz dramatów zebranych w tomie „Wybór poezji. Dramaty” z 1973 r. W latach 90. wydał trzy tomy wierszy: „Elegię na odejście”, „Rovigo” i „Epilog burzy”.

Zmarł 28 lipca 1998 r. w Warszawie. Spoczął na Cmentarzu Powązkowskim.

Określenie go poetą katolickim byłoby zapewne przesadą, ale niewątpliwie religia odgrywała wielką rolę w jego światopoglądzie

– mówił ks. Andrzej Luter, podczas Mszy sprawowanej w lipcu w 20. rocznicę śmierci poety.

Bywało różnie, ale niewątpliwie kontekst chrześcijański zawsze był dla niego istotny, chociaż pojawiało się coraz więcej punktów spornych, niepewności, zwątpień

– zauważył w tej samej homilii duszpasterz twórców.