Jak zmiana czasu wpływa na zdrowie

fot.Moose Photos | pexels

Okres korzystania ze światła dziennego jest ograniczony. Tymczasem wszystkie funkcje organizmu: sen, aktywność, trawienie, temperatura, emocje są regulowane przez zegar biologiczny – zależny od światła. Naturalny rytm dobowy jest stymulowany przez światło, sen i aktywność człowieka. Zegar biologiczny działa poprzez jądro w podwzgórzu mózgu, które koordynuje pracę „zegarów” w tkankach ciała w harmonijny system złożony z ok. 20 tys. neuronów. Światło z siatkówki jest przetwarzane przez zegar w mózgu, a sygnały hormonalne regulują zegary tkankowe. Prawidłowe działanie zegara biologicznego zależy więc od dostępności światła.

Od lat 70. wprowadzona w Polsce zmiana czasu zakłóca pracę naturalnego zegara, bo zmienia dostęp do światła naturalnego. Każdy z nas doświadczył złego samopoczucia i trudu dostosowania się w okresie zmiany na czas letni i czas zimowy. Badania wykazały, że zmiany czasu są dla nas niekorzystne. Okazuje się, że poprzez zaburzenia koncentracji wzrasta ryzyko śmiertelnych wypadków samochodowych podczas nocy ze zmianą czasu, zarówno na zimowy, jak i letni. Zwiększa się też ryzyko zawału serca bezpośrednio po zmianie czasu. Człowiek potrzebuje około dwóch tygodni, aby organizm dostosował się do nowego rytmu. Zmiana czasu szkodzi ludziom zarówno z tzw. chronotypem wczesnym (tzw. skowronki), jak i z późnym (tzw. sowy). Gorzej reagujemy na zmianę czasu z zimowego na letni, ze względu na stratę godziny snu.

Jak sobie radzić? Warto w okresie sezonowej zmiany czasu zadbać o dobrej jakości sen, czyli wieczorem lepiej zrelaksować się poprzez czytanie, kąpiel, rozmowę, niż narażać się na stymulację przez korzystanie ze smartfona, komputera, telewizora, które pobudzają i zaburzają sen. Sen jest ważny, a zmiana ekspozycji na światło prowadzi do zaburzenia rytmu dobowego i snu oraz zaburzeń metabolicznych. Wyniki badań wskazują też, że pomijanie śniadania lub jego opóźnianie wiąże się z wyższym ryzykiem choroby wieńcowej, nadciśnienia, cukrzycy typu 2, otyłości, zaburzeń lipidowych i stanu zapalnego. Badania epidemiologiczne pokazują, że osoby zawodowo przewlekle narażone na zaburzenia rytmu dobowego (pracownicy zmian nocnych) są narażone na zaburzenia metaboliczne – insulinooporność i otyłość – bo zegar biologiczny może regulować funkcje tkanki tłuszczowej, jej syntezę, spalanie, wrażliwość na insulinę.

Z zaburzeniami rytmów dobowych związana jest także depresja. Wiedza o tym pozwala na działania przeciwdepresyjne poprzez terapię jasnym światłem.