Znaki i symbole

Dużymi krokami zbliżają się dwa wielkie wydarzenia dla Kościoła. Pierwsze to otwarcie po pożarze katedry Notre Dame w Paryżu, zaplanowane na 8 grudnia, oraz uroczyste obchody tego wydarzenia, które mają rozciągać się na cały przyszły rok. Do świętowania zaproszeni są przedstawiciele Kościołów lokalnych z Europy oraz z innych kontynentów. Drugie, skierowane już bezpośrednio do całego Kościoła, to Jubileusz Roku 2025, który rozpocznie się 24 grudnia uroczystą Mszą Świętą sprawowaną przez Ojca Świętego na placu św. Piotra o godz. 19. Po niej nastąpi otwarcie Drzwi Świętych przez papieża, który przejdzie przez nie jako pierwszy pielgrzym. Jak każde ważne wydarzenie, tak i te również potrzebują symboli i znaków, które będą prowadzić ich uczestników. A niełatwo wpisać się w ducha danej uroczystości kościelnej, czerpiąc ze współczesnej kultury i sztuki. Niektórym twórcom myli się bowiem nawiązywanie do jakiegoś nurtu z jego kopiowaniem i przeklejaniem na grunt sakralny. Może to prowadzić do opłakanych skutków. Chociaż stworzenie symboli adekwatnych do wydarzenia kościelnego samo w sobie nie jest takie proste.

Przekonali się o tym twórcy Krzyża Roku Jubileuszowego, zaprezentowanego przez Dykasterię ds. Ewangelizacji. Krzyż ten ma być najważniejszym symbolem Roku Świętego, który będą otrzymywać grupy pielgrzymów przechodzące przez Drzwi Święte w bazylice watykańskiej. Drewniany krucyfiks symbolizuje „Chrystusa chwalebnego, światło zbawienia dla ludzkości, w czasach wielkiego globalnego kryzysu, kiedy mężczyźni i kobiety na wszelkie sposoby wyrażają najwyższą potrzebę nadziei” – jak wyjaśniają organizatorzy jubileuszowych obchodów. Sceptycy porównują go jednak do Krzyża Jubileuszu Odkupienia, który odbywał się w roku 1983/1984. Był to wówczas prosty drewniany krzyż, który po zakończeniu jubileuszu Jan Paweł II wręczył młodym ludziom i który następnie stał się głównym symbolem Światowych Dni Młodzieży.

Gorzej jeszcze została przyjęta tzw. maskotka Roku Jubileuszowego, zaprezentowana przez tę samą dykasterię. Przedstawia ona dziewczynkę-pielgrzyma o imieniu Luce (wł. Światło). Maskotka w stylu anime, czyli japońskich filmów animowanych, ma na celu – jak wyjaśniają organizatorzy – „zaangażowanie nowych pokoleń i promowanie dialogu międzypokoleniowego”. Czy młodym ludziom się spodoba, trudno powiedzieć, bo póki co wywołała burzę w internecie, głównie z powodu jej kontrowersyjnego twórcy. Komentatorzy zauważają, że młodzi ludzie są nieraz bardziej wymagający, niż się wydaje duszpasterzom. Rozpoznał to doskonale św. Jan Paweł II i dlatego podarował im krzyż – znak męki Chrystusa i symbol naszego zbawienia. A nie kiczowatą, infantylną maskotkę.

Szeroka dyskusja nie ominęła również ornatów, które zostały zaprojektowane na uroczystości ponownego otwarcia katedry Notre Dame w Paryżu. Dwa tysiące szat liturgicznych dla 170 biskupów, 700 księży i 700 diakonów zaprojektował znany projektant mody, który współpracował m.in. z Lady Gagą i Rihanną. Widnieje na nich duży złoty krzyż, a w całości mają nawiązywać kolorami do katedralnych witraży. Tyle że – jak wskazują liturgiści – to pomieszanie kolorów ma się nijak do teologii koloru szat liturgicznych.

Tak w pierwszym, jak i w drugim przypadku osiągnięto rozgłos. Może to i dobrze, bo przynajmniej oba wydarzenia zostaną zauważone także poza Kościołem. Z drugiej jednak strony – czy aby współczesna sztuka i symbolika sakralna musi być kiczowata, infantylna albo bluźniercza? Bynajmniej. Mogą nawiązywać do współczesności, ale ich twórcy, zagłębiając się w misterium wiary, powinni próbować oddać mistagogiczny charakter liturgii, czyli wtajemniczenia chrześcijańskiego. Jednak aby temu sprostać, muszą mieć jakiekolwiek przygotowanie religijne, bo nie wystarczy bazować wyłącznie na własnej popularności w sieci.