Niepodległa zaczynała się w Cieszynie

Idąc od Rynku w dół ul. Głęboką, docieramy do ul. Zamkowej. Tam trzeba skręcić w lewo i kawałek dalej dochodzimy do mostu Przyjaźni. Nim Polska i Czechy znalazły się w strefie Schengen, na moście stał posterunek polski, a dalej czeski; w przeszłości był tu ruch jednokierunkowy, tylko ze strony polskiej na czeską. Dziś bez żadnej kontroli mijamy most, a w Czeskim Cieszynie trafiamy na Hlavní třída, czyli ul. Główną, o czym informują nas dwujęzyczne tabliczki. Bo tu, jak i w wielu innych miejscowościach Zaolzia, gdzie żyje wielu Polaków, napisy są po czesku i polsku.

W 1918 r. Cieszyn należał do rozpadającej się monarchii austro-węgierskiej. Już 19 października powstała Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego, która później stała się pierwszą polską władzą na skrawku niepodległej Rzeczpospolitej.

Spór z Czechami

W nocy z 31 października na 1 listopada żołnierze narodowości polskiej służący w cieszyńskim garnizonie armii austro-węgierskiej rozbroili swoich niemieckojęzycznych kolegów i większość Księstwa Cieszyńskiego znalazła się pod kontrolą polskiej Rady Narodowej. Ale do tego samego terytorium zgłaszali też pretensje Czesi i Austriacy. Według spisu ludności z 1910 r., Polacy stanowili tu 55 proc., Czesi 18 proc. i tyle samo Niemcy (lub też niemieckojęzyczni Austriacy).

Już 5 listopada udało się osiągnąć porozumienie z czeskim Zemským Národním Výborem pro Slezsko (Krajowa Rada Narodowa dla Śląska) i podzielić Księstwo według zasad narodowościowych. Większość Księstwa (76 proc.), w tym i Zaolzia, znalazła się w rękach polskich. To jednak nie zakończyło sporu. Cieszyńscy Czesi naciskali zarówno na nowoutworzony rząd w Pradze – Czechosłowacja ogłosiła niepodległość 28 października – jak i na zwycięskie mocarstwa, by granica uległa zmianie na ich korzyść.

Czytaj dalej w e-wydaniu lub wydaniu papierowym
Idziemy nr 30 (668), 29 lipca 2018 r.
Artykuł w całości ukaże się na stronie po 8 sierpnia 2018 r.