W piramidzie absurdu

Na ekranach pojawił się czeski komediodramat „Sytuacja awaryjna”, który wydaje się znakomitą współczesną kontynuacją filmów słynnej „szkoły czeskiej” (powstałej w byłej Czechosłowacji), która w latach 60. i 70. ubiegłego wieku cieszyła się uznaniem na świecie. Obrazy Jiříego Menzla, Milosza Formana i innych twórców podobały się także w Polsce, z uwagi na ich specyficzną ironię i pomieszany z dramatyzmem humor, oryginalny nastrój, a także interesujące ukazywanie realiów codziennego życia i problemów zwykłych ludzi. Dlatego filmy z Czechosłowacji określano wtedy mianem „małego realizmu”. Drobne i z pozoru mało ważne ludzkie zachowania i działania nabierały w tych dziełach większego egzystencjalnego wymiaru.

Autorzy „Sytuacji awaryjnej” nawiązują do nagrodzonego Oscarem klasycznego dzieła „szkoły czeskiej” w reżyserii Jiříego Menzla „Pociągi pod specjalnym nadzorem”, którego akcja rozgrywa się na stacji kolejowej. Akcja „Sytuacji awaryjnej” także toczy się na czeskiej prowincji, gdzie w pewnym sensie zatrzymał się czas.

Podczas krótkiej podróży lokalną kolejką grupa pasażerów przeżywa tragikomiczne przygody. Podczas awarii maszynista wysiadł z pociągu i w tym momencie kolejka ruszyła w przeciwnym kierunku, a maszynista ruszył za nią w pościg. Zdezorientowani pasażerowie rozpoczynają debatę, próbując wyjaśnić, co się właściwie stało.

Wszyscy bohaterowie z kolejki zostali przez autorów filmu świetnie, wyraziście skontrastowani. Oglądamy skłóconą parę małżeńską, młodą matkę z córką, dziwnego myśliwego, praktyczną starszą kobietę, przemądrzałego chłopca i tajemniczego emeryta. Próbując zatrzymać pociąg i prowadząc iskrzące się surrealistycznym humorem rozmowy, bohaterowie stopniowo ujawniają prawdziwe oblicza, komentując swoje prywatne problemy oraz sytuację polityczną na świecie.

Twórcy obrazu mnożą kolejne niefortunne przypadki i zbiegi okoliczności w tej dziwnej podróży, utrudniające zatrzymanie pociągu, przez co film zamienia się w istną piramidę absurdu. Zjadliwa satyryczna ironia (dotycząca również mediów) miesza się tu z ciepłym i wyrozumiałym spojrzeniem na ludzkie przywary.

Scenariusz filmu autorzy oparli na autentycznej historii, która miała miejsce kilka lat temu. Wyjęci z telewizyjnej kroniki prawdziwi bohaterowie pojawiają się podczas końcowych napisów. Jednak „Sytuacja awaryjna” daleka jest od dokumentu, film wydaje się autorską kreacją ekranową, przepełnioną niekłamanym humorem i dramaturgicznym napięciem. Co jednak najważniejsze, utwór ten skłania widzów do refleksji nad problemami, zachowaniami, charakterami i moralnymi wyborami współczesnych ludzi. Film dla miłośników oryginalnego kameralnego kina z mądrym przesłaniem.

„Sytuacja awaryjna” („Mimoradna udalost”), Czechy, 2022. Reżyseria – Jiří Havelka. Wykonawcy: Igor Chmela, Jana Plodkova, Ctirad Gotz i inni. Dystrybucja – Aurora Films