Autor wystawy winny obrazy uczuć religijnych

W czwartek, w Sądzie Okręgowym w Łodzi zapadł wyrok w sprawie toczącej się przeciwko łódzkiemu grafikowi i fotografowi Piotrowi Wygachiewiczowi (oskarżony wyraził zgodę na publikację swoich danych i wizerunku), znanemu pod pseudonimem Marcelo Zammenhoff, dotyczącej obrazy uczuć religijnych sześciu osób poprzez publiczne znieważenie przedmiotów czci religijnej oraz publicznego znieważenia bandery Rzeczpospolitej Polskiej.

Sąd uznał, że artysta jest winny obu zarzutów i warunkowo umorzył postępowanie karne wobec niego na dwa lata. Zdaniem sędziego obraza uczuć religijnych dotyczyła tylko jednej osoby, nie zaś wymienionych w akcie oskarżenia sześciu poszkodowanych. Pokrzywdzonej Izabeli Sz. Wygachiewicz ma zapłacić 1 tys. zł zadośćuczynienia i wystosować wobec niej pisemne przeprosiny; ma też pokryć część kosztów postępowania sądowego w wysokości 2 tys. zł.

Postawione zarzuty związane były z częścią wystawy Zammenhoffa, która odbywała się w Galerii Off Piotrkowska w ramach Międzynarodowego Festiwalu Fotografii Fotofestiwal 2021. Ekspozycja pt. "Wagina polska" składała się ze zdjęć intymnych miejsc kobiecych, w które ich autor wkomponował m.in. różaniec, flagę narodową Polski, wizerunki Matki Boskiej, papieża Jana Pawła II, prezydentów Lecha Kaczyńskiego i Bronisława Komorowskiego oraz symbole kojarzące się z katastrofą smoleńską.

Do prokuratury wpłynęło wówczas zawiadomienie złożone przez łódzką społeczniczkę, obecnie kandydującą do Sejmu z listy Prawa i Sprawiedliwości Agnieszkę Wojciechowską van Heukelom o możliwości popełnienia przestępstwa. Zdaniem jego autorki prezentowane na wystawie prace obrażały uczucia religijne i znieważały symbole państwowe. W kolejnych dniach wpłynęły doniesienia o podobnej treści złożone przez inne osoby; w efekcie kontrowersyjne fotografie na polecenie łódzkiej prokuratury zostały zarekwirowane przez policję.

Wygachiewicz nie przyznał się do postawionych zarzutów; tłumaczył, że jego intencją nie było obrażanie uczuć religijnych lub znieważenie symboli państwowych. Przed sądem przyznał też, że uważał, iż jako artysta ma prawo do pełnej swobody wypowiedzi.

Prokurator Anna Kitscha-Gudaj żądała dla artysty kary grzywny w wysokości 20 tys. zł. Jak argumentowała, obowiązująca w kraju wolność słowa i twórczości nie może naruszać wolności innych osób, zaś wystawa była wyrazem pogardy dla symboli religijnych i znaków państwowych. Do jej stanowiska przychyliła się Wojciechowska van Heukelom, występująca w roli oskarżyciela posiłkowego.

Obrońca adw. Bartosz Rodak przypomniał głośną sprawę sądową sprzed lat dotyczącą pracy przedstawiającej męskie genitalia na tle krzyża autorstwa Doroty Nieznalskiej; artystka nie została ukarana. Dla swojego klienta, który znany jest nie tylko jako autor jednego cyklu fotografii, a niedawno został odznaczony za zasługi dla Łodzi, prosił o uniewinnienie.

Sędzia Tomasz Krawczyk przez ponad godzinę uzasadniał w czwartek swój wyrok, m.in. dokładnie opisał okoliczności, w jakich eksponowane były prace Zammenhoffa i dlaczego w jego opinii obraza uczuć religijnych dotyczyła tylko jednej, a nie sześciu osób wymienionych w akcie oskarżenia.

Część wystawy retrospektywnej Zammenhoffa była wydzielona i opatrzona ostrzeżeniem, że przeznaczona jest wyłącznie dla odbiorców dorosłych; chodziło przede wszystkim o to, że prezentowano na niej fotografie miejsc intymnych, co mogło być uznane za narażenie osób nieletnich na kontakt z pornografią. Jak wyjaśnił sędzia, gdyby autor ostrzegał również przed zagrożeniem dotyczącym obrazy uczuć religijnych osób wierzących, sprawa nie miałaby miejsca.

Wystawę przypadkowo odwiedziła Izabela Sz., która poczuła się obrażona jej treścią. O swoich odczuciach powiadomiła Wojciechowską van Heukelom, która specjalnie udała się na Fotofestiwal, by obejrzeć ekspozycję, po czym złożyła doniesienie do prokuratury i zwołała w tej sprawie konferencję prasową. Prokurator za pokrzywdzone uznał też osoby, które poczuły się urażone, bo zobaczyły zreprodukowane zdjęcia z wystawy w prawicowym portalu niezależna pl.

Faktycznie była tylko jedna osoba, która przypadkiem weszła w przestrzeń wystawienniczą, obejrzała ekspozycję, nie wiedząc, co zastanie i poczuła się urażona w swoich uczuciach religijnych. Było szereg osób, które dowiedziały się o wystawie poprzez informacje medialne lub bazując na zdjęciach wykonanych przez panią van Heukelom

- zaznaczył sędzia, według którego u osób świadomie decydujących się na oglądanie wystawy nie ma mowy o obrażaniu ich uczuć.

Wyrokiem sądu - który pozostaje nieprawomocny - nie była usatysfakcjonowana żadna ze stron.

Uzasadnienie sędziego było bardzo rozsądne i wnikliwe. (...) Ale sama kwestia przeproszenia kogoś za wykonanie dzieła artystycznego jest sprzeczna z założeniami sztuki. Jak to miałoby wyglądać - że artysta wykonując dzieło ma się zastanawiać, czy aby za jakiś czas nie będzie musiał kogoś przepraszać. To kompletnie nie ma sensu. Będziemy wnosić o apelację, choć wyrok uważam za rozsądny

- powiedział PAP Wygachiewicz.

Przyznał też rację sędziemu, że mógł postarać się o ostrzeżenie przed możliwością urażenia uczuć religijnych osób wstępujących do pomieszczenia ze zdjęciami "dla dorosłych".

Wyrok w uzasadnieniu w ogromnej części był niedorzeczny. (...) Przebrnęliśmy przez ten proces, w którym przez cały czas miałam status osoby pokrzywdzonej i oskarżycielki posiłkowej i raptem sędzia dzisiaj kompletnie zmienił zdanie. Dlaczego? Bo to wyrok polityczny. Sędzia na poprzedniej rozprawie dowiedział się od obrony, że ja kandyduję w wyborach, a jak wiemy sędzia publicznie wyraża swoje poglądy polityczne np. dotyczące chęci obalenia obecnej władzy

- zaznaczyła kandydatka na posłankę PiS.

Wojciechowska van Heukelom podkreśliła, że nie wie jeszcze, jaką podejmie decyzję w sprawie ogłoszonego wyroku.

Uważam, że zachowałam się jak należy i jak długo będę żyła, tak długo będę broniła symboli państwa polskiego

- dodała.