Wchodzi orszak

„Wśród bicia Zygmuntowskiego dzwonu wchodzi orszak trzech królów” – zapowiadają didaskalia aktu III „Betlejem polskiego”, którego prapremiera odbyła się w 1904 r. we Lwowie. Dziś, po 120 latach od premiery spektaklu Lucjana Rydla, do przestrzeni publicznej wchodzi szesnasty już Orszak Trzech Króli. „Osnową widowiska stało się misterium bożonarodzeniowe, w niezliczonych odmianach obecne w polskiej tradycji i obrzędowości” – czytamy w posłowiu z 1983 r. do kolejnego wydania Rydlowskiego dramatu, przekazującego poprzez teatr istotne dla autora wartości. I taką funkcję spełnia również Orszak Trzech Króli.

NAJSTARSZE FIGURKI

Misteria bożonarodzeniowe, zapoczątkowane myślą św. Franciszka z Asyżu, zakorzeniły się na dobre w polskiej tradycji. Pierwsze polskie jasełka, przedstawiane za pomocą figur, a niejednokrotnie również marionetek, pojawiły się w Polsce na przełomie XIV i XV w. Tradycją stało się ustawianie w kościołach statycznych szopek. Pojawiły się też zabawne ruchome szopki kapucyńskie, których ożywione scenki przynosiły radość oglądającym.

Najstarsze zachowane w Polsce figury, będące częścią bożonarodzeniowej szopki, to figury Maryi Panny i św. Józefa, znajdujące się w krakowskim klasztorze klarysek, datowane na lata 1370–1375. Uważa się, że piękne rzeźby z drewna lipowego, ozdobione barwnymi tkaninami i skórą, podarowała siostrom córka Władysława Łokietka Elżbieta.

KOLĘDNICY I JASEŁKA

W XVIII w. pojawił się zwyczaj wędrowania z szopką od domu do domu. Wśród kolędników znajdowały się takie postacie, jak Król Herod, Śmierć, Turoń, Żyd, Cyganka, Dziad i Baba, a także Pasterze, Diabły i Anioły. Śpiewali oni kolędy lub ludowe przyśpiewki świąteczne i zbierali datki. Od lat na wielkich teatralnych scenach, a także w rodzinach, parafiach czy domach kultury odbywają się widowiska jasełkowe, pomagające nam, zgodnie z zamysłem św. Franciszka, lepiej zrozumieć prawdy Bożego narodzenia. Tradycje zobrazowania wydarzeń z Betlejem do dziś cieszą nie tylko najmłodszych.

Orszak Trzech Króli od kilkunastu lat z powodzeniem wiąże tradycję kolędowania z widowiskami jasełkowymi. Na ulice polskich – i nie tylko polskich – miast co roku w uroczystość Objawienia Pańskiego wychodzą kolędnicy z gwiazdą, która prowadzi wędrowców do Betlejem. Trzej Królowie, będący władcami Azji, Afryki i Europy, wyruszają wraz z licznymi orszakami dwórek i rycerzy, aby pokłonić się nowonarodzonemu Jezusowi, który w otoczeniu Maryi i Józefa przyjmuje ewangeliczne dary: mirrę, kadzidło i złoto.

Największe uliczne jasełka na świecie to rzesze ludzi w koronach na głowach, z kolędowymi śpiewnikami w rękach, udających się za królami do szopki. W barwnym widowisku nie zabraknie złośliwego Króla Heroda, Diabłów próbujących powstrzymać zmierzający do Betlejem tłum i Aniołów wprowadzających nas w bliskość szopki, gdzie czeka na nas Zbawiciel.

Odtwórcami ról jasełkowych jak co roku są wolontariusze, rodzice, młodzież i dzieci, którzy ćwiczą swoje role, przygotowują stroje i dbają o zdrowie, by na 6 stycznia niezależnie od aury stawić się na miejscu wielkiego widowiska.

BLISKOŚĆ I MIŁOSIERDZIE

Osiemset lat od pierwszych jasełek św. Franciszka na ulicach ponad ośmiuset miejscowości w Polsce odbędzie się Orszak Trzech Króli. Dotrze również poza granice naszej ojczyzny, do kilku państw Europy, Stanów Zjednoczonych, a także czterech państw Afryki. To niebywałe zjawisko kulturowe pociąga coraz liczniejsze rzesze miłośników teatru, miłośników kolęd i tych, którzy pragną wspólnotowo świętować Epifanię.

„W jasełkach leży” – brzmi hasło tegorocznego Orszaku Trzech Króli. Jest to nawiązanie do pierwszego przedstawienia jasełkowego, ale oprócz tego organizatorzy chcą skupić uwagę widzów na żłóbku, w którym leży Zbawiciel. Jasłem dawniej nazywano żłób dla zwierząt. Właśnie żłób, wypełniony sianem, Bóg wybrał na swoją pierwszą kołyskę. Ewangeliczna prawda o Jezusie narodzonym w ubóstwie zmusza nas do refleksji nad chęcią posiadania, generowaniem potrzeb, przywiązaniem do świata materialnego.

„Bóg staje się człowiekiem dla tych, którzy bardziej odczuwają potrzebę Jego miłości i proszą o Jego bliskość. Jezus, „cichy i pokorny sercem” (Mt 11, 29), urodził się ubogi, prowadził proste życie, aby nas nauczyć uchwycenia tego, co istotne, i tym żyć. Ze żłóbka wyraźnie wyłania się przesłanie, że nie możemy dać się zwieść bogactwu i wielu ulotnym propozycjom szczęścia” – czytamy w liście apostolskim papieża Franciszka Admirabile signum („O znaczeniu i wartości żłóbka”). „Ze żłóbka Jezus z łagodną mocą wygłasza apel o dzielenie się z ostatnimi, jako drogę do bardziej ludzkiego i braterskiego świata, w którym nikt nie jest wykluczony i usuwany na margines” – zachęca Ojciec Święty.

Fundacja Orszak Trzech Króli wraz z Fundacją Aniołów Miłosierdzia pragnie zachęcać uczestników tegorocznych widowisk do wsparcia modlitwą i datkami pierwszego na Litwie Hospicjum dla Dzieci, które powstało z inicjatywy s. Michaeli Rak. Miejsce, nazywane Betlejem Miłosierdzia, roztacza bezpłatną opiekę nad ponad 400 chorymi rocznie oraz ich rodzinami.

KONKURSY I CHALLENGE

Wśród licznych inicjatyw Fundacji są doroczne konkursy dla rodzin. Konkurs plastyczny mobilizuje do artystycznego wyrażenia swoich wyobrażeń o bożonarodzeniowym żłóbku. Konkurs na szopkę zachęca do tworzenia domowych stajenek i zagłębiania się w sceny Bożego Narodzenia poprzez samodzielne ustawianie figur Świętej Rodziny, pasterzy i królów. Z kolei konkurs poetycki na kolejne zwrotki kolędy przewodniej zachęca do tworzenia nowych fragmentów literackich poświęconych wydarzeniom z Betlejem.

W tym roku Fundacja Orszak Trzech Króli zaprasza wszystkie rodziny do uczestnictwa w wyjątkowej inicjatywie, jaką jest Orszakowy Challenge Jasełkowy. Wyzwanie polega na tym, aby wcielić się w role Świętej Rodziny, królów, pasterzy czy aniołów, zrobić sobie fotografię w jasełkowych kostiumach, opublikować zdjęcia w mediach społecznościowych i nominować kolejne osoby do wzięcia udziału w zabawie, która jest połączona ze wspomnianą zbiórką funduszy na litewskie Hospicjum dla Dzieci. Przygotowanie sceny jasełkowej może być okazją do odegrania jasełek dla dziadków, zrobienia sobie rodzinnej fotografii i umieszczenia jej w albumie na pamiątkę świąt Bożego Narodzenia.

„Urok niewypowiedziany ma ten utwór głębokiej prostoty i szczerego poetyckiego natchnienia, przetopiony w gorącym polskim sercu” – napisał recenzent „Gazety Lwowskiej” po obejrzeniu prapremiery „Betlejem polskiego”. Oby uczestnicy Orszaku Trzech Króli również zauważyli niewypowiedziany urok tego dorocznego spotkania w uroczystość Objawienia Pańskiego, które swoją prostotą i gorącym kolędowym śpiewem wydobywającym się z ust tysięcy zachwyca, łączy i podnosi na duchu. Przede wszystkim jednak zbliża do Boga, który tak jak dwa tysiące lat temu objawił się mędrcom, tak i dziś objawia się nam i zaprasza nas do siebie.