Nie tylko dla koneserów

Wydany pierwotnie w Mediolanie dla włoskiego czytelnika „Nowy leksykon sztuki chrześcijańskiej” to niezwykły przewodnik po wielowiekowym dziedzictwie chrześcijańskiej kultury. To jest naprawdę potężny tom: 990 stron, dodatkowych 150 na ilustracje i wyczerpujące teksty. A że mówimy o sztuce, trzeba od razu zaznaczyć, że ilustracje są dobrej jakości i zachowują wierność kolorystyczną w stosunku do oryginałów – co nie jest wcale łatwe ani częste. Wydany pierwotnie w Mediolanie dla włoskiego czytelnika „Nowy leksykon sztuki chrześcijańskiej” to niezwykły przewodnik po wielowiekowym dziedzictwie chrześcijańskiej kultury, głównie świata włoskiego. Przywołując wiele przykładów dzieł sztuki, przybliża specyfikę obrazów, symboli i znaków, które są właściwie wszechobecne w naszym kręgu kulturowym. We wprowadzeniu napisano: „w odróżnieniu od wcześniejszej tradycji panującej w kręgach kościelnych, badania nad historią sztuki, architekturą i tzw. sztukami mniejszymi nie mają już charakteru filozoficzno-teologicznego, lecz koncentrują się na dociekaniach pragmatycznych związanych z obrazami, znakami, z rozmaitymi typologiami i poszczególnymi artystycznymi wyobrażeniami”.

Księga jest klarowna i przejrzysta, dobrze wydana, a pod każdym hasłem znajduje się bardzo obszerna literatura przedmiotu podawana w porządku chronologicznym, choć oczywiście nie ma tu pozycji polskich. Wszystkie hasła są napisane jasnym, komunikatywnym językiem, ale jest to też zasługa polskich tłumaczy. Znakomite odsyłacze, indeksy i wskazówki ułatwiają pracę. Znajdziemy tu szczegółowe hasła rzadko używane typu MELCHIZEDECH – metalowy księżyc służący do podtrzymywania hostii w monstrancji czy MANIPULARZ – nieużywany po Soborze Watykańskim II element szat liturgicznych. Są hasła wielkie, jak MECENAT W ARCHITEKURZE, które na 12 stronach z ilustracjami wyczerpująco omawia temat, dzieląc go na epoki. Znajdziemy wielu świętych, z hagiografią i ikonografią. Co zaskakujące, nie ma terminów omawiających rośliny – nawet słynnego akantu czy lilii – oraz kamieni, a przecież ich symbolika jest szalenie istotna. Mamy natomiast zwierzęta, chociaż brak jest jednorożca. Jednak bardzo niewiele haseł cennych dla ikonografii zostało pominiętych, niekiedy wspomina się o nich przy okazji szerszego hasła – jak o lilii przy zwiastowaniu.

Każde hasło jest podpisane przez autora, których jest blisko stu, w tym Zygmunt Świechowski, emerytowany profesor i dyrektor Instytutu Urbanistyki i Architektury Politechniki Łódzkiej, słynny mediewista, zasłużony szczególnie na polu badania sztuki i architektury w okresie dynastii piastowskiej, autor wielu publikacji w języku polskim. W leksykonie brakuje nam oczywiście przykładów sztuki z terenów Rzeczypospolitej, i zapewne dlatego polski wydawca pisze we wstępie: „wspomniany »italocentryzm« w niczym nie umniejsza wartości Leksykonu – jak napisali jego włoscy redaktorzy, odwołując się do specyfiki świata zbiorowej chrześcijańskiej wyobraźni, jego obrazów, symboli i znaków, (...) do dzieł sztuki w znacznej mierze związanych ze sprawowaniem kultu”.

„Nowy leksykon sztuki chrześcijańskiej”, redakcja naukowa Liana Castelfranchi, Maria Antonietta Crippa (Mediolan 2004); przekład dr Dariusz Chodynicki, Magdalena Dutkiewicz-Litwiniu, Krystyna Kozak, Olga Bobrowska-Braccini, Marek Myczkowski; redaktor naczelny wydania polskiego dr hab. Marta Pieniążek-Samek; Wydawnictwo Jedność, Kielce 2013

Marianna Otmianowska Idziemy nr 20 (401), 19 maja 2013 r.