W domu Kownackiej

Kawalerka w V Kolonii, na jednym z osiedli Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Lokal ma 34 m2 i mieści się na drugim piętrze. Od 1931 r. przez ponad 50 lat mieszkała w nim Maria Kownacka (1894–1982).

To tutaj napisała opowiadania o Plastusiu, sympatycznym ludziku z czerwonej plasteliny z nosem przypominającym kartofelek i odstającymi uszami, który został ulepiony przez pierwszoklasistkę Tosię. Mieszkał w piórniku, przyjaźnił się ze scyzorykiem, ołówkiem, piórem i gumką myszką oraz aktywnie uczestniczył w szkolnych i domowych obowiązkach dziewczynki. Pierwsza część jego przygód ukazała się na łamach czasopisma dziecięcego „Płomyczek” w 1931 r., a jako książka – w 1936 r. Później przygody Plastusia były wielokrotne wznawiane i tłumaczone na języki obce. Przez dziesięciolecia pozostawały lekturą obowiązkową w pierwszej klasie podstawówki.

„Jest to niesłychanie korzystny przełom w moim życiu, po raz pierwszy trafiłam na właściwy grunt! Żoliborz przoduje jako młoda, najbardziej uspołeczniona dzielnica Warszawy” – wspominała autorka „Plastusiowego pamiętnika” w swoim życiorysie, który znajduje się obecnie w zbiorach izby jej pamięci. Na Żoliborzu powstały kolejne popularne książki dla dzieci: „Kajtkowe przygody”, „Świerszczykowy kram”, „Rogaś z doliny Roztoki” czy „Szkoła nad obłokami”.

Kownacka zaangażowała się w teatr kukiełkowy „Baj”, stworzony przez Warszawską Spółdzielnię Mieszkaniową w 1928 r.; jego siedziba mieściła się w niedalekim sąsiedztwie. Zajęła się opracowaniem jego programu, przygotowała „Pierwszy podręcznik lalkarza”, w którym dzieliła się poradami dotyczącymi sposobu wykonywania kukiełek oraz scenek teatralnych. Włączyła się w działania Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Za swoją twórczość została odznaczona m.in. przyznawanym przez dzieci Orderem Uśmiechu oraz Orlim Piórem.

W dawnym mieszkaniu pisarki przy ul. Słowackiego 5/13 m. 74 mieści się obecnie Muzeum Książki Dziecięcej, a zarazem Izba Pamięci Marii Kownackiej. Jest wpisana do rejestru kultury i dziedzictwa narodowego. Placówkę udostępniono dla zwiedzających w 1990 r. po remoncie i adaptacji lokalu do celów muzealnych. Uroczystość otwarcia zbiegła się z obchodami stulecia urodzin pisarki. Opiekunem z ramienia Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej jest Anna Gruszczyńska, która koordynuje prace muzeum oraz promuje i upowszechnia dorobek literacki i teatralny Marii Kownackiej.

– Miejsce to jest bardzo chętnie odwiedzane. Odbywają się tu lekcje muzealne i spotkania dla najmłodszych ze szkół, przedszkoli i żłobków noszących imię Marii Kownackiej. Działalność placówki polega także na uczestniczeniu w uroczystościach związanych m.in. z rocznicami urodzin i śmierci pisarki oraz nadaniem jej imienia placówkom oświaty – wyjaśnia Anna Gruszczyńska. – Można dotknąć książek z lat 30. ubiegłego wieku czy przygotować swój spektakl z kukiełkami zrobionymi przez panią Marię – dodaje.

Są tu zgromadzone liczne przedmioty osobiste, pamiątki, rękopisy, notatki, listy, albumy ze zdjęciami, lalki teatralne i dzieła dzieci z wizerunkami bohaterów książek ulubionej autorki. Zbiory stanowią również liczne wydania książek Kownackiej w różnych językach oraz opracowania twórczości. Można się zapoznać z dokumentacją fotograficzną związaną ze sprawami, w które się angażowała, m.in. reportaże ze spotkań z dziećmi i ludźmi świata kultury. Znajdują się tu cyfrowo zapisane gazetki okupacyjne dla dzieci – przed powstaniem warszawskim Maria Kownacka włączyła się w działalność konspiracyjną i przygotowywała ilustrowane czasopismo „Jawnutka” zawierające wiersze, opowiadania, bajki i zagadki dla najmłodszych.

W Izbie Pamięci Marii Kownackiej mieści się również siedziba Koła Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, które współpracuje przy organizowaniu wycieczek i festynów dla najmłodszych. Spotkania i lekcje muzealne oraz oprowadzanie po muzeum należy uzgodnić telefonicznie: 22 537 40 26.