Rozum i wiara

W ostatnim tygodniu listopada odbyły się Dni św. Jana Pawła II w Rzymie, których temat dotyczył wiary i rozumu w dążeniu do prawdy. Watykańska Fundacja Jana Pawła II, kościół św. Stanisława w Rzymie oraz trzy rzymskie uczelnie: Angelicum, Gregoriana i Santa Croce, czyli dominikanie, jezuici i Opus Dei, zorganizowali naukowo-kulturalne wydarzenia, sympozja, debaty, konkursy, a także wspólną modlitwę, by zaczerpnąć z dziedzictwa Karola Wojtyły i skonfrontować starszych i młodszych w ich odbiorze pontyfikatu papieża Polaka.

Czasy się zmieniają, po Janie Pawle II był Benedykt XVI, a teraz jest Franciszek. Ale właśnie dlatego, że m.in. elektroniczne media sprawiają, iż wiadomości z wczoraj są szybko wypierane przez nowe wiadomości z dzisiaj, trzeba zachować równowagę między przeszłością a snuciem wizji na przyszłość. Powinien o tym pamiętać przede wszystkim Kościół, który bez pamięci zakorzenionej w Ewangelii, tradycji i wiekach nauczania Magisterium staje się bezbronny wobec współczesnych ideologii i mód. Tymczasem nie brakuje ludzi, którzy zachowują się tak, jakby Kościół zaczynał się od nich. Niekiedy śmiech budzą pohukiwania, że oto teraz mamy Kościół misyjny, gdy tymczasem właśnie z punktu widzenia misyjnego zapału jesteśmy dziś karłami, którzy stoją na barkach olbrzymów, misjonarzy minionych wieków.

Rozum i wiara jako dwa skrzydła w docieraniu do prawdy o człowieku i otaczającej go rzeczywistości to kwestia, którą Jan Paweł II poruszał wielokrotnie i na różne sposoby, w tym w encyklice Fides et ratio. Okazuje się, że ta kwestia jest dziś jeszcze bardziej aktualna, paląca, niż ćwierć wieku temu, kiedy wspomniana encyklika została opublikowana. Wszak żyjemy w epoce postprawdy, w której zdaje się przeważać cyniczne Piłatowe: „Cóż to jest prawda?” (J 18, 38). W polityce, w mediach króluje kłamstwo jako skuteczna metoda osiągania  politycznych, finansowych oraz ideologicznych celów. Nawet uniwersytety zamiast poszukiwać prawdy, stały się rozsadnikami ideologii, za którymi kryją się wielkie pieniądze. Prawda rozumiana jako zgodność sądów z rzeczywistością stała się czymś staromodnym.

Dlatego warto powracać do nauczania Jana Pawła II, który – wspomagany przez Josepha Ratzingera – przekonywał świat, że prawda istnieje, a człowiek może ją krok po kroku odkrywać, choć wymaga to żmudnej, cierpliwej i pokornej pracy. Pokora w tym przypadku nie oznacza jednak fałszywej skromności, która każe stawiać sobie jedynie minimalistyczne cele. Wręcz przeciwnie! Potrzeba odwagi, by za pomocą rozumu i wiary szukać odpowiedzi na pytania o sens i cel ludzkiego życia. W przeciwnym razie człowiek wystawia się na łup ideologii, które nie tyle poszukują prawdy, ile obiecują stworzenie nowej rzeczywistości.

Wojtyła i Ratzinger demaskowali, m.in. w „Instrukcji o niektórych aspektach teologii wyzwolenia” (1984), marksistowskie rozumienie prawdy. W marksizmie prawda nie tkwi w danej nam rzeczywistości, ale w rewolucyjnym, partyjnym zaangażowaniu na rzecz uformowania nowego człowieka i nowego świata. Owo zaangażowanie oznacza walkę klas – uciskani mają zrzucić jarzmo prześladowców. Dawniej uciskanymi byli robotnicy, którzy jednak zawiedli pokładane w nich przez rewolucjonistów nadzieje. Dziś najbardziej uciskanymi są ponoć osoby homoseksualne oraz kobiety niemogące dokonać aborcji, a największym zagrożeniem jest dwutlenek węgla. Cel jest jednak ten sam: skupić polityczną i finansową władzę w jednych rękach oraz sprawować rząd dusz.

Świat popada w coraz większe ogłupienie, które wdziera się także do Kościoła. W tej sytuacji dobrze jest powracać do Jana Pawła II, który na pytanie, które zdanie Ewangelii zabrałby ze sobą, jeśli mógłby wybrać tylko jedno, bez wahania odpowiedział: „Poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli” (J 8, 32).