O głupocie i mądrości

Jan Kochanowski, pisał: „Cieszy mię ten rym: «Polak mądr po szkodzie»: / Lecz jesli prawda i z tego nas zbodzie, / Nową przypowieść Polak sobie kupi, / Że i przed szkodą, i po szkodzie głupi”. Mądry i kochający ojczyznę poeta ubolewał nad bezhołowiem w Polsce i nad nieświadomością Polaków co do czyhających zagrożeń. A mówiąc w skrócie, Kochanowski załamuje ręce nad głupotą rodaków. I dziś wiersz ten jest w swej istocie jak najbardziej aktualny, choć czasy są inne i inne są niebezpieczeństwa. Zresztą kategoria „głupoty” jest niezbędna, by opisać adekwatnie sytuację w Polsce, ale także w całej Europie, że o innych kontynentach nie wspomnę. Tak! Dominujące dziś ideologie są szkodliwe i głupie, tyle że potrafią lepiej się maskować, udawać, czego nie potrafili np. przaśni komuniści w PRL.

Temat głupoty podejmuje Biblia, szczególnie w księgach mądrościowych. Najbardziej szkodliwym rodzajem głupoty jest życie tak, jakby Boga nie było. Psalmista stwierdza: „Mówi głupi w swoim sercu: «Nie ma Boga»” (Ps 14, 1). U Izajasza czytamy: „Bo głupi wygłasza niedorzeczności i jego serce obmyśla nieprawość, żeby się dopuszczać bezbożności i głosić błędy o Panu” (Iz 32, 6). Natomiast Jeremiasz ubolewa: „Zaparli się Pana i powiedzieli: «On nic nie znaczy. Nie spotka nas żadne nieszczęście…» (Jer 5, 12). Dziś wielu odwraca się od Boga i jeszcze chełpi się tym, uważając się za inteligentnych. Taką postawę Biblia nazywa zdecydowanie właśnie głupotą. Paweł Apostoł pisze: „znikczemnieli w swoich myślach i zaćmione zostało bezrozumne ich serce. Podając się za mądrych, stali się głupimi” (Rz 1, 21–22).

Jezus nauczał, że to z wnętrza człowieka wychodzi to, co czyni go nieczystym. Wśród owych nieczystości wymienił m.in.: złe myśli, chciwość, przewrotność, podstęp, obelgi, pychę, głupotę (zob. Mk 7, 21–22). Ktoś mógłby zauważyć, że przecież często głupota jest niezawiniona. Po prostu ktoś nie jest w stanie czegoś zrozumieć i dlatego ulega manipulacjom, powtarza niemądre opinie. To prawda, że jesteśmy mniej lub bardziej ograniczeni w możliwościach pojmowania rzeczywistości. Tyle że głupota, o której mówi Jezus, jest czymś innym niż brak zdolności zrozumienia takiej czy innej kwestii. Jeśli ktoś ma zdolności matematyczne albo do nauki języków, to nie znaczy, że jest mądry. Analogicznie ten, kto takich zdolności nie ma, żadną miarą nie zasługuje tylko z tego powodu na miano głupiego. Bo głupota to nie brak takich czy innych zdolności, ale niewłaściwe, przewrotne, złe korzystanie z naturalnej inteligencji, którą dał człowiekowi Bóg.

Szatan jest zapewne bardzo inteligentny. Mówi się nawet, że ktoś jest „diabelsko inteligentny”. Jednak taka inteligencja nie jest mądrością. Gorzej! Jest głupotą. Bo popatrzmy, do czego doprowadziła szatana jego inteligencja. Do złych wyborów i wiecznej przegranej! Mądrość jest nakierowana na dobro. Inteligencja i wykształcenie mogą też szukać dobra, ale niekiedy służą złu. Są ludzie, którzy nie pokończyli wyższych szkół ani nie mają jakichś ponadprzeciętnych zdolności, ale promieniują życiową mądrością. Możemy w nich dostrzec mądrość dobra. Filozofowie mówią, że Bóg jest Absolutem, najwyższym, nieskończonym Rozumem. To prawda, ale Bóg objawiony nam przez Jezusa Chrystusa jest czymś więcej. Jest Miłością, która z kolei jest Najwyższą Mądrością.

Tymczasem pleni się w świecie „inteligentna głupota”. Nie brakuje jej w polityce i w mass mediach. Co gorsza, udaje jej się mamić kolejne pokolenia, triumfować. Nie traćmy jednak ducha, ale starajmy się o mądrość, w czym pomoże nam rozważanie Biblii: „Nie uważajcie sami siebie za mądrych” (Rz 12, 16); „A jeśli komu z was brak mądrości, niech prosi Boga, który wszystkich obdarza chętnie i bez wypominania, a będzie mu dana” (Jk 1, 5).