Krwawy biznes

Pomimo wprowadzonego w związku z inwazją Rosji na Ukrainę zakazu emisji w Unii Europejskiej programów Russia Today i Sputnik publicyści prezentujący prokremlowską propagandę od trzech lat goszczą w mainstreamowych mediach w Hiszpanii i Portugalii. Niemal codziennie przedstawiają swój punkt widzenia, zazwyczaj zbieżny z linią Władimira Putina. Są wśród nich emerytowani dowódcy, którzy niegdyś pełnili ważne stanowiska w NATO.

Nieformalnych rzeczników Moskwy dopuszcza do głosu nawet amerykańska telewizja CNN w swoim portugalskim oddziale, tzw. CNN Portugal. Zabieg ten, zdaniem specjalistów od marketingu, służy posadzeniu przed ekranem jak największej liczby widzów oraz inkasowaniu wpływów z reklam.

HANDEL PRZEDE WSZYSTKIM

Na prowadzonej od 2022 r. wojnie w Ukrainie korzyści czerpią różne sektory, branże i kraje, nawet te, które określają się mianem „sojuszników Kijowa”. Przykładem mogą być Hiszpania i Portugalia, które dyskretnie kontynuują relacje gospodarcze z Rosją, nawet pomimo nałożonych na ten kraj sankcji. Jednym z dowodów jest raport pozarządowej organizacji Earthsight, według której nielegalny proceder omijania zakazów na import rosyjskiego drewna dotyczy obu tych iberyjskich państw, ale także niemal wszystkich członków UE. Z szacowanego na 1,5 mld euro biznesu, który brytyjska ONG określa mianem „krwawego”, korzyści czerpią szczególnie dostawcy rosyjskiego drewna brzozowego. Firmy te regularnie omijają nałożone w lipcu 2022 r. sankcje, wysyłając drewno z Rosji do UE za pośrednictwem państw trzecich, głównie Chin, Kazachstanu i Turcji.

W rozmowie z mediami szefowa Earthsight Tara Ganesh podkreśliła, że jej organizacja wystosowała już apel do władz Portugalii z żądaniem uruchomienia śledztwa w sprawie nielegalnego sprowadzania drewna z Rosji. Ujawniła, że państwami, które omijają sankcje, sprowadzając masowo rosyjskie drewno brzozowe, są też Niemcy, Hiszpania, Włochy, Estonia i Polska. Ganesh sprecyzowała, że nielegalnie wysyłane z Rosji materiały trafiają głównie do firm produkujących w UE podłogi oraz meble. Oszacowała, że od czasu wprowadzenia w 2022 r. sankcji rosyjskim spółkom udało się wyekspediować do państw Unii ponad 500 tys. m3 drewna brzozowego. Ponad 30 tys. m3 tego surowca trafiło do Portugalii za ponad 100 mln euro.

DYWERSYFIKACJI NIE BĘDZIE

W związku z wybuchem wojny w Ukrainie Portugalia, jak deklarowały w 2022 r. jej władze, miała stworzyć alternatywę dla gazu ziemnego z Rosji. Kluczowym do realizacji tego projektu miał być port w Sines. Plan okazał się fiaskiem. W ciągu ostatnich trzech lat port w tej nadatlantyckiej miejscowości nigdy nie zaniechał odbioru rosyjskiego gazu w postaci skroplonej (LNG). Przed końcem 2024 r. bardzo duży ładunek z Półwyspu Jamalskiego trafił do Sines za sprawą pływającego pod banderą Bahamów statku „Georgij Uszakow”. Informację tę potwierdza raport spółki REN odpowiedzialnej za dostawy energii na terenie Portugalii. Dowodzi on, że kraj ten regularnie zaopatruje się w znaczące ilości rosyjskiego gazu ziemnego. W sumie w 2024 r. rosyjskie transporty stanowiły 6 proc. wszystkich dostaw LNG do Portugalii.

Według szacunków dziennika „Jornal de Negócios” od stycznia do początku grudnia 2024 r. port w Sines przyjął 1,093 GWh skroplonego gazu ziemnego z Rosji. Sytuacja nie zmieniła się w tym roku. W lutym kolejny ładunek rosyjskiego gazu dostarczył bowiem zbiornikowiec „Rudolf Samojłowicz”. Również ta jednostka pływa pod banderą Bahamów.

Komentatorzy znad Tagu przypominają, że deklaracje władz Portugalii o konieczności zaostrzenia kursu wobec Moskwy, w tym nakładania kolejnych sankcji, spełzły na niczym. Wiosną 2022 r. Lizbona deklarowała gotowość ograniczenia odbioru LNG z Rosji, zapowiadając, że port w Sines mógłby służyć docelowo do dywersyfikacji dostaw tego surowca do UE i stać się alternatywą dla rosyjskiego gazu. Ówczesny premier Portugalii Antonio Costa, dziś pełniący stanowisko przewodniczącego Rady Europejskiej, zapowiadał wówczas, że władze Niemiec i Polski są zainteresowane sprowadzaniem do siebie skroplonego gazu ziemnego z portu w Sines w ramach dywersyfikacji dostaw. Tłumaczył, że ten najbardziej wysunięty na zachód europejski port głębokich wód mógłby stać się hubem przeładunkowym LNG. Dzięki niemu, jak tłumaczył Costa, z dużych zbiornikowców paliwo miałoby trafiać na mniejsze jednostki pływające po Morzu Północnym i Bałtyku. Dotychczas tak się nie stało.

NA ROSYJSKIM GAZIE

Kierujący nieprzerwanie od 2018 r. rządem Hiszpanii Pedro Sanchez prowadzi pozbawioną konsekwencji politykę wobec Rosji. Apele szefa rządzących krajem socjalistów (PSOE) o potrzebie pomocy Ukrainie wobec rosyjskiej agresji to jedna ze stron medalu. Drugą jest pośrednie wspieranie rosyjskich firm paliwowych przez realizowane z nimi biznesy. Już pierwsze miesiące po wybuchu pełnoskalowej wojny w Ukrainie dowiodły, że hiszpańska strona nie zamierza rozstawać się z rosyjskimi paliwami. Tylko między styczniem a lipcem 2022 r. dostawy gazu ziemnego z Rosji do Hiszpanii zwiększyły się o 15 proc. Kolejne miesiące stały pod znakiem deklaracji rządu Sancheza potępiających Moskwę, przy jednoczesnym kontynuowaniu u niej zakupów. Po pierwszym roku wojny zakupy rosyjskiego gazu przez hiszpańskie firmy wzrosły o 192,5 proc. Trend ten nie ustał w 2024 r., co stale krytykuje opozycja.

– Sanchez jest głównym sojusznikiem Putina, ponieważ Hiszpania jest już drugim co do wielkości nabywcą rosyjskiego gazu i ropy naftowej – ocenił w rozmowie z dziennikiem online Okdiario eurodeputowany hiszpańskiej partii Vox Jorge Buxadé, precyzując, że dzięki paliwowym transakcjom Madryt pośrednio wspiera militarne działania Kremla.

W trzy lata od wybuchu wojny sprzeczne wobec deklaracji działania władz Hiszpanii trwają w najlepsze. Pomimo oświadczenia rządu Sancheza ze stycznia 2024 r., apelującego do władz UE o objęcie sankcjami unijnymi skroplonego gazu ziemnego z Rosji, Hiszpanie sukcesywnie zwiększają zakupy tego paliwa z kraju agresora. W minionym roku udział rosyjskiego skroplonego gazu przekraczał już 21 proc. całości dostaw tego paliwa do Hiszpanii. Odsetek ten był wyższy o 5 pkt. procentowych od importu z USA, kluczowego sojusznika z NATO.

ZBROJENIOWI MARUDERZY

Styczniowe wizyty sekretarza generalnego NATO w Portugalii i Hiszpanii Marka Rutte nie przyniosą przełomu w polityce tych krajów w wydatkach na obronę. Podczas gdy większość państw wschodniej flanki NATO podnosi je do 3–5 proc. swojego PKB, za Pirenejami panuje przekonanie, że osiągnięcie poziomu 2 proc. jest „ogromnym wysiłkiem finansowym”. Premier Portugalii Luís Montenegro pod koniec stycznia ogłosił po rozmowach z szefem NATO, że Lizbona podejmie „ten trud” i dojdzie do poziomu 2 proc. w… 2029 r.

Skromnym wysiłkom militarnym władz Portugalii w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego towarzyszy zwiększona aktywność armii w monitorowaniu jednostek rosyjskiej floty wojennej. Te wraz z wybuchem wojny w Ukrainie nasiliły bowiem znacząco swą obecność u brzegów Półwyspu Iberyjskiego. Portugalskie dowództwo szacuje, że w ostatnim roku wysłało ponad 70 razy patrolowce do obserwacji ruchów jednostek rosyjskiej floty wojennej, wśród których były też okręty podwodne. W sumie liczba takich misji zwiększyła się wobec okresu przed wybuchem wojny na Ukrainie aż pięciokrotnie. Krytykujący skąpstwo Lizbony w wydatkach na obronę szef NATO przestrzegł przed zamiarami Moskwy, która, co potwierdziło już portugalskie dowództwo, zagraża bezpieczeństwu przesyłu danych teleinformatycznych kablami ułożonymi na dnie Atlantyku.