Działalność charytatywna Kościoła w Polsce

Caritas Polska, wraz z 44 Caritas diecezjalnymi tworzy największą w Polsce organizację dobroczynną. Ta jedyna w swoim rodzaju sieć prowadzi działalność na wielu polach, od niesienia pomocy osobom ubogim, chorym, niepełnosprawnym, przez wspieranie rozwoju dzieci i młodzieży, po podejmowanie interwencji humanitarnych w krajach dotkniętych skutkami wojen i klęsk żywiołowych. Caritas Polska pełni w tej sieci rolę koordynatora wielu projektów ogólnokrajowych, a także inicjuje i realizuje przy wsparciu Caritas diecezjalnych szereg programów zagranicznych. Organizacja nawiązuje do przedwojennych tradycji kościelnej działalności charytatywnej; w tym roku obchodziła swoje 30-lecie. 17 maja 1989 r. została uchwalona Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej, na podstawie której 10 października 1990 r. Konferencja Episkopatu Polski powołała organizację pod nazwą Caritas Polska – duszpasterską instytucję charytatywną Kościoła Katolickiego w Polsce, której celem jest kościelna posługa miłosierdzia realizowana w zakresie potrzeb duchowych i materialnych człowieka. Dyrektora Caritas Polska powołuje KEP; od 2017 r. tę funkcję pełni ks. Marcin Iżycki. Organizacja jest częścią sieci Caritas Internationalis i Caritas Europa.

Wolontariat Caritas

Dzięki blisko 90 tys. wolontariuszy Caritas może realizować projekty pomocowe na ogromną skalę. W 2 tys. 628 Szkolnych Kołach Caritas (SKC) działa 55 tys. 560 uczniów. Wspierani przez opiekunów SKC angażują się w akcje charytatywne (np. zbiórki żywności), prowadzą korepetycje dla młodszych kolegów, pomagają seniorom, włączają się w lokalne inicjatywy społeczne i ekologiczne. W ciągu ostatnich 2 lat powołano 398 nowych Szkolnych Kół Caritas.

W 3 tys. 250 Parafialnych Zespołach Caritas działa 30 tys. 55 wolontariuszy. PZC należą do najstarszych form organizacji wolontariatu w Caritas. Wywodzą się często z parafialnych zespołów charytatywnych. Do PZC należą głównie osoby dorosłe, które uczestniczą w projektach Caritas diecezjalnych, poświęcają swój czas potrzebującym. Działania PZC wspierają osoby nazywane w różnych diecezjach liderami, przewodniczącymi lub prezesami. W ciągu ostatnich 2 lat powołano 154 nowe Parafialne Zespoły Caritas.

W Polsce działa także 38 Centrów Wolontariatu Caritas. Współpracują one z 2 tys. 798 wolontariuszami w wieku od 11 do 80 lat. Wolontariusze CWC organizują akcje diecezjalne i ogólnopolskie. Pomagają pracownikom Caritas, np. w placówkach wsparcia dziennego i hospicjach, robią zakupy seniorom, organizują animacje dla dzieci, udzielają korepetycji. Uczestniczą w wolontariacie akcyjnym, w zbiórkach i innych wydarzeniach organizowanych przez Caritas. Utrzymują kontakt z podopiecznymi. CWC szkolą i integrują wolontariuszy, odgrywają rolę pośredników wolontariatu, pomagają poszczególnym placówkom Caritas znaleźć osoby, które mogłyby poświęcić swój czas na pomaganie innym.

Pomoc rodzinie i dzieciom

Najstarszym kontynuowanym do dziś programem Caritas Polska jest zapoczątkowane w 1994 r. Wigilijne Dzieło Pomocy Dzieciom. Wigilijna świeca, zapalana co roku w wielu polskich domach, stała się symbolem Caritas. Dzięki jej dystrybucji w polskich parafiach w okresie adwentu, organizacja pozyskuje środki na sfinansowanie wakacyjnego wypoczynku najmłodszych, a także na bezpłatne posiłki, stypendia oraz wsparcie dzieci w rehabilitacji i leczeniu. Od blisko 20 lat akcja ma charakter ekumeniczny. Obecnie jest prowadzona przez Caritas wspólnie z Diakonią Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, Diakonią Kościoła Ewangelicko-Reformowanego oraz Prawosławnym Ośrodkiem Miłosierdzia Eleos. Od początku nawiązuje do idei pustego miejsca przy stole. Światło świecy przypomina Polakom, że na naszą pomoc czekają ci, którzy nas potrzebują.

Wakacyjna Akcja Caritas, finansowana dzięki m.in. Wigilijnemu Dziełu Pomocy Dzieciom, polega na organizacji w czasie wolnym od zajęć szkolnych wypoczynku dla dzieci z rodzin potrzebujących wsparcia. W 2019 r. z tej formy pomocy skorzystało 25 tys. dzieci z Polski oraz ponad 1,8 tys. dzieci polonijnych z Białorusi, Ukrainy, Litwy i Gruzji. W roku 2020, z uwagi na pandemię, organizowano głównie krótkie wyjazdy do ośrodków kolonijnych Caritas ulokowanych w małych miejscowościach, z dala od zgiełku i tłumów oraz półkolonie w świetlicach Caritas – wzięło w nich udział ok. 6 tys. dzieci.

Ok. 10,5 tys. paczek dla dzieci i młodzieży przygotowała Caritas Polska z okazji tegorocznego Dnia Dziecka. W ogólnopolską akcję „Pudełko szczęścia” zaangażowały się niemal wszystkie Caritas diecezjalne – podopieczni prowadzonych przez nie placówek otrzymali słodycze, książki, gry i zabawki.

Oprócz organizowania akcji przynoszących najmłodszym wytchnienie od codziennych obowiązków, Caritas wspiera ich na co dzień w ich edukacji i rozwijaniu zainteresowań. Program „Tornister Pełen Uśmiechów” ma na celu zwiększenie szans edukacyjnych uczniów z mniej zamożnych rodzin. Starają się o to Caritas diecezjalne, które wśród parafian oraz partnerów instytucjonalnych pozyskują środki finansowe i gotowe wyprawki szkolne. Dzięki ofiarności darczyńców każdego roku tysiące dzieci otrzymują kolorowe, wypełnione przyborami plecaki bądź tornistry. W tym roku akcja została rozszerzona o zakup laptopów, które pomogą w nauce online. W sprzęt komputerowy zostały wyposażone świetlice, kluby i domy dziecka prowadzone lub wspierane przez Caritas diecezjalne. Laptopy mają służyć do odrabiania lekcji i nauki podczas zajęć w placówkach, a w momencie przejścia na nauczanie zdalne mogą być wypożyczane do domów podopiecznych. W ramach akcji przekazano w dwóch turach 381 przenośnych komputerów.

W roku szkolnym 2019/2020 kontynuowane były cykliczne programy stypendialne Caritas Polska. W ramach programu „Skrzydła” rozdysponowano 245 stypendiów po 1500 zł, a w ramach programu „Dwa Talenty” – 159 stypendiów po 2000 zł (w obu przypadkach są to kwoty na cały rok szkolny). Dla podopiecznych funduszu stypendialnego zorganizowano spotkania o charakterze motywacyjno-inspiracyjnym; dzieci odwiedziły siedziby firm Generali, Mastercard i Carrefour, gdzie miały okazję spotkać się z kadrą zarządzającą i pracownikami, porozmawiać o rozwoju osobistym i zawodowym.

Od czerwca 2019 roku Caritas Polska realizuje ogólnopolski projekt „Czas na Młodzież 2019”, którego celem jest podniesienie poziomu kompetencji społecznych młodych ludzi, a w rezultacie zwiększenie ich szans na rynku pracy. Adresaci projektu to tysiąc młodych osób w wieku 15–29 lat z diecezji siedleckiej, zamojsko-lubaczowskiej, bielsko-żywieckiej, archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej, łódzkiej i gnieźnieńskiej a także z Warszawy. Młodzież bierze udział w warsztatach i szkoleniach, tworzy i realizuje projekty społeczne według własnego pomysłu, doskonali kompetencje społeczne w różnych dziedzinach, w tym m. in. umiejętność pracy w grupie, przewodzenia innym i motywowania ich, wypracowywania kompromisów czy przyjmowania konstruktywnej krytyki. Chodzi o to, by uczestnicy projektu stali się pewnymi swoich mocnych stron ludźmi, którzy umieją dostrzegać problemy wokół siebie i odpowiadać na nie mądrym, dobrym i przemyślanym działaniem. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach „Osi priorytetowej I. Osoby młode na rynku pracy, Działania 1.4 Młodzież solidarna” w działaniu w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014–2020. Partnerem wiodącym jest gdańskie Stowarzyszenie Morena.

Poprzez poszczególne akcje i programy Caritas Polska wspiera działania Caritas diecezjalnych, które prowadzą szereg placówek o różnych profilach, świadczących codzienną pomoc dzieciom i ich opiekunom. W całym kraju działa blisko 100 świetlic Caritas oraz kilkadziesiąt domów samotnej matki, schronisk przyjmujących ofiary przemocy domowej i domów dziecka.

Osoby niepełnosprawne i chore

Caritas diecezjalne w Polsce prowadzą dla osób niepełnosprawnych 63 warsztaty terapii zajęciowej (ok. 2500 uczestników), 47 środowiskowych domów samopomocy (ok. 1500 podopiecznych) oraz 8 zakładów aktywności zawodowej (zatrudnionych ponad 300 osób niepełnosprawnych). Ich podopieczni otrzymują specjalistyczną pomoc, a dzięki różnorodnym zajęciom, w których uczestniczą, stają się bardziej aktywni w życiu zawodowym i społecznym. Caritas Polska promuje dorobek artystyczny podopiecznych WTZ urządzając kiermasze ich rękodzieła, organizuje też szkolenia dla kadry. W związku z pogarszającą się sytuacją epidemiczną w kraju część wojewodów podjęła decyzję o zawieszeniu działalności placówek terapeutycznych dla osób niepełnosprawnych. Mimo zamknięcia placówek terapeuci cały czas pozostają w kontakcie z podopiecznymi niosąc im wsparcie w formie zdalnej.
Z myślą o osobach chorych i niepełnosprawnych Caritas diecezjalne prowadzą w całej Polsce ponad 100 stacji opieki Caritas. Zapewniają one szeroki dostęp do świadczeń pielęgniarskich oraz pomocy socjalnej. Pacjenci mają również możliwość wypożyczenia sprzętu medyczno-rehabilitacyjnego. Dla potrzebujących specjalistycznej pomocy działają ośrodki rehabilitacyjne oferujące dzienną lub całodobową opiekę, 11 zakładów opiekuńczo-leczniczych przyjmujących przewlekle chorych i hospicja zapewniające opiekę paliatywną.