Działalność charytatywna Kościoła w Polsce

Trudno oszacować liczbę osób bezdomnych w Polsce ze względu na ich ruchliwość i brak precyzyjnych kryteriów pozwalających na zakwalifikowanie osoby w kryzysie wykluczenia społecznego jako bezdomnej. Oficjalnie podawane dane mówią o ponad 30. tys. osób, z których większość przebywa trwale lub przejściowo w największych aglomeracjach miejskich: w Warszawie, na Śląsku, w Trójmieście, Szczecinie. Przeciętnie bezdomny pozostaje bez dachu nad głową 6 lat.

Szeroką pomoc osobom w kryzysie bezdomności zapewniają Caritas diecezjalne, prowadzące schroniska, jadłodajnie i łaźnie. W Caritas Polska od 2013 r. prowadzony jest program wychodzenia z bezdomności i uzależnień dla młodych Damy radę. Jego uczestnicy, mężczyźni w wieku 25-35 lat, prócz pomocy w uzyskaniu mieszkania, pracy, zdobycia wykształcenia, mogą uzyskać wsparcie m.in. psychologa i terapeuty. Realizują plany readaptacji społecznej, pracują i zachowują abstynencję. Otrzymują też pomoc materialną na rozpoczęcie nowego życia w uzyskanych mieszkaniach.

„Uliczny Patrol Medyczny” to wspólny, całoroczny projekt Caritas Polska, Straży Miejskiej m.st. Warszawy i Stowarzyszenia Lekarze Nadziei. Polega na docieraniu do bezdomnych przebywających w tzw. miejscach niemieszkalnych (pustostany, działki, piwnice, itp.) z doraźną pomocą ratunkowo-medyczną. W 2019 r. patrol wyjeżdżał sto razy do ponad 100 lokalizacji na terenie Warszawy. Podczas tych interwencji wykonano 280 czynności medycznych i udzielono 353 porad. W sezonie 2020/2021 Uliczny Patrol Medyczny dostarcza również środki ochrony osobistej i prowadzi nadzór nad stanem zdrowia osób bezdomnych.

Akcja Caritas Polska i Straży Miejskiej m.st. Warszawy „Trochę ciepła dla bezdomnego” polega na dostarczaniu bezdomnym, przebywającym poza schroniskami, gorących posiłków, konserw, pieczywa, ciepłych koców, skarpet i innych rzeczy potrzebnych im w szczególnie trudnym okresie jesienno-zimowym. Załogi docierające do osób bezdomnych przywożą im także m.in. odzież, środki higieniczne, maseczki. W sezonie 2020/2021 zainteresowani mogą również skorzystać z pomocy psychoterapeutycznej i duszpasterskiej. Podczas poprzedniej edycji akcji Caritas Polska wraz ze stołeczną strażą miejską dostarczyły osobom bezdomnym ponad 3 tys. l zupy, 400 termosów, 200 koców, czapki i rękawice oraz 600 par wełnianych skarpet.

Pomoc migrantom i uchodźcom

W województwach wielkopolskim, zachodniopomorskim, warmińsko-mazurskim i mazowieckim działają biura pomocy migrantom i uchodźcom prowadzone w ramach czterech projektów realizowanych bądź współrealizowanych przez Caritas Polska. Zapewniają one cudzoziemcom wsparcie wyspecjalizowanych pracowników: doradców integracyjnych, międzykulturowych i zawodowych, prawników, psychologów. Osoby mające problemy ze zdrowiem mogą liczyć na refundację leków i wizyt lekarskich.

Organizowane są kursy adaptacyjne oraz kursy języka polskiego. Szczególną opieką otaczane są dzieci – mogą korzystać ze świetlic, które oferują zajęcia edukacyjno-rozwojowe i zapewniają integrację z polskimi rówieśnikami w ramach różnych aktywności. Wśród propozycji dla najmłodszych są zajęcia na świetlicy z opiekunem, spotkania z kulturą, turnusy wakacyjne. W Warszawie działa zespół taneczny Masovian Inter Folk, do którego uczęszczają dzieci i młodzież przybywające do Polski z różnych krajów.

Pomoc jest świadczona w różnych językach: polskim, czeczeńskim, rosyjskim, ukraińskim, angielskim, w zależności od potrzeb. Działania projektowe obejmują również warsztaty dla urzędników i nauczycieli, którzy na co dzień pracują z cudzoziemcami. Dla tych grup przygotowane zostały również praktyczne podręczniki na temat współpracy z migrantami. Organizowane są także spotkania z pracodawcami zatrudniającymi obcokrajowców na terenie RP. W latach 2019–2020 z oferowanych przez Caritas różnych form pomocy skorzystało ponad 11 tys. migrantów i uchodźców. Pieniądze na realizację wymienionych działań pochodzą z Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, budżetu państwa oraz środków Caritas Polska.

Pomoc żywnościowa

Caritas Polska jest jedną z organizacji biorących udział w ogólnopolskim „Programie Operacyjnym Pomoc Żywnościowa 2014–2020”. Między grudniem 2019 r. a wrześniem 2020 r. do ponad 278 tys. osób zakwalifikowanych do skorzystania ze wsparcia w ramach Podprogramu 2019 trafiło blisko 14 tys. ton artykułów spożywczych o wartości niemal 63 mln zł. Dystrybucję żywności prowadziły diecezjalne Caritas. Pomoc można było uzyskać w 792 punktach wydawania żywności. Były to głównie parafie, ośrodki pomocy społecznej, jadłodajnie i placówki prowadzone przez Caritas oraz współpracujące z nią organizacje w 27 diecezjach i archidiecezjach. W sumie wydano ponad 950 tys. paczek i blisko 425 tys. posiłków. Oprócz rozdawania żywności, w ramach projektu zorganizowano ponad 1,5 tys. warsztatów w 16 województwach. Ich uczestnicy brali udział w zajęciach dotyczących przygotowywania posiłków, dietetyki oraz zdrowego odżywiania, jak również sprawnego zarządzania budżetem domowym i zapobiegania marnowaniu żywności. W związku z ogłoszeniem w Polsce stanu epidemii prowadzono także warsztaty szycia maseczek, czy zasad ochrony osobistej. Zajęcia miały charakter stacjonarny dopóki było to możliwe, a po wprowadzeniu zaleceń dotyczących zachowania dystansu społecznego odbywały się zdalnie.

Co roku przed świętami Wielkiej Nocy i Bożego Narodzenia pod hasłem „Tak. Pomagam!” organizowane są zbiórki żywności w ok. 2500 sklepach w całej Polsce. W każdą ze zbiórek zaangażowanych jest ok. 25 tys. wolontariuszy z Parafialnych Zespołów Caritas i Szkolnych Kół Caritas. Żywność z każdej zbiórki trafia do ok. 45 tys. osób z rodzin wielodzietnych, samotnych rodziców, bezdomnych i chorych oraz do placówek prowadzonych przez Caritas. W 2019 roku zorganizowano dwie zbiórki, podczas których zebrano łącznie 1 158,5 tys. kg żywności. Podczas zbiórki zorganizowanej w dniach 29–30 marca 2019 r. zebrano 524 500 kg żywności a podczas zbiórki, która odbyła się 6–7 grudnia 2019 r. – 634 000 kg. Żywność zbierana była w sklepach Biedronka, Lidl, Tesco, Carrefour, Kaufland, Lewiatan, Społem, POLOmarket i wielu innych. Ze względu na ograniczenia związane pandemią nie odbyła się wiosenna zbiórka w 2020 r. Wolontariusze Caritas pojawili się w sklepach we wrześniu – zebrali wówczas 92 tys. kg produktów spożywczych.

„Spiżarnia Caritas” to ogólnopolski program odbioru i dystrybucji pełnowartościowych produktów żywnościowych wycofanych ze sprzedaży w sklepach i hurtowniach. Żywność jest przekazywana najbardziej potrzebującym i ubogim w postaci paczek lub posiłków, za pośrednictwem punktów Spiżarnia Caritas i Parafialnych Zespołów Caritas. W programie uczestniczy 45 Caritas diecezjalnych oraz wiele organizacji współpracujących, które deklarują gotowość odbierania i dystrybucji żywności z ponad 1300 sklepów. W programie tym Caritas współpracuje między innymi z sieciami: Biedronka, Carrefour, Aldi, Tesco, Kaufland, Selgros, Lidl. Ponad 4 000 ton żywności rocznie jest wykorzystywanych w ramach pomocy żywnościowej dla najbardziej potrzebujących. W programie systematyczną pomoc w postaci paczek i posiłków otrzymuje ok. 50 tys. osób.

Okna życia

Pierwsze okno życia Caritas zostało otwarte w 2006 roku w Krakowie. W przeciągu niespełna 15 lat w całej Polsce powstało ich ponad 60. Okna życia to pomoc skierowana do matek, które znalazły się w dramatycznym położeniu i po urodzeniu dziecka nie są w stanie zaopiekować się nim. Pozwalają one na anonimowe pozostawienie dziecka w bezpiecznym miejscu. Okno życia Caritas można otworzyć od zewnątrz, jest ono ogrzewane i wentylowane. Po zostawieniu w nim dziecka uruchamia się alarm, który sygnalizuje osobom odpowiedzialnym potrzebę natychmiastowej interwencji. Przy wsparciu diecezjalnych Caritas okna życia prowadzą najczęściej instytucje kościelne, a znalezionymi w nich dziećmi zajmują się głównie siostry zakonne, które zgodnie z obowiązującymi procedurami przekazują pozostawione noworodki państwowym służbom ratowniczym. Do tej pory w oknach Życia Caritas odnaleziono 113 dzieci.

Pomoc ofiarom kataklizmów i klęsk żywiołowych

Powodzie bądź lokalne podtopienia, a także pożary, gwałtowne burze i uderzenia huraganów – to zjawiska powodujące ogromne straty materialne. Caritas przychodzi z pomocą poszkodowanym, którzy na skutek klęsk żywiołowych tracą dach nad głową i dobytek. Wsparcie może mieć charakter doraźny (pomoc rzeczowa, mobilizacja wolontariuszy) lub finansowy – wówczas diecezjalne Caritas oceniają potrzeby osób dotkniętych kataklizmem i przekazują im fundusze. Na zebranie środków ogłaszane są zbiórki o zasięgu lokalnym lub ogólnokrajowym. Inicjatywy pomocowe Caritas diecezjalnych wspiera Caritas Polska. W związku z gwałtownymi opadami, powodującymi podniesienie poziomu wód w rzekach, a co za tym idzie – podtopienia i szkody w licznych miejscowościach – Caritas organizowała pomoc m.in. w maju 2019 r. Zebrane przez Caritas Polska środki zostały przekazane na potrzeby poszkodowanych w diecezjach: tarnowskiej, sandomierskiej, przemyskiej, kieleckiej, krakowskiej i rzeszowskiej. Ponad rok później, pod koniec czerwca 2020 r., ulewne opady dotknęły Podkarpacie. Doszczętnie zalanych zostało 1,6 tys. gospodarstw, a 6 tys. uległo podtopieniu. Caritas przekazała na rzecz poszkodowanych blisko 1,85 mln zł (ponad 250 tys. zł zebrała na ten cel Caritas Polska).

Caritas Polska w walce z pandemią

W odpowiedzi na zagrożenie skutkami epidemii koronawirusa Caritas Polska uruchomiła w marcu 2020 r. dwa interwencyjne projekty pomocowe skierowane do najbardziej potrzebujących i dotkniętych skutkami trwającej epidemii – seniorów i medyków. W tym trudnym czasie wsparcie dotarło również do dzieci. Caritas Polska wraz z partnerami zakupiła komputery przenośne dla uczniów do nauki zdalnej w czasie epidemii. W ramach akcji i działań interwencyjnych Caritas Polska zapewniła pomoc o wartości ponad 30 mln zł.

Akcja #PomocDlaSeniora została uruchomiona 18 marca. Jej najważniejszym celem było wsparcie osób starszych (w tym także bezdomnych) poprzez zaspokojenie ich najważniejszych potrzeb w warunkach izolacji. Seniorzy otrzymywali żywność i środki higieniczne oraz ochronne (płyny do dezynfekcji, rękawiczki, maseczki) i wsparcie wolontariuszy w czynnościach wymagających wyjścia z domu (np. w zakupie leków). Mogli liczyć także na inne formy pomocy, w zależności od potrzeb – na przykład na opiekę psychologiczną. Na start akcji Caritas Polska przeznaczyła 1 milion złotych z własnych środków. Równolegle organizacja uruchomiła zbiórkę pieniędzy, żeby stopniowo zwiększać zakres i skalę działania. Fundacja Biedronki postanowiła włączyć projekt „Na codzienne zakupy” realizowany od 2018 r. z Caritas Polska, w kampanię parasolową #PomocDlaSeniora, przekazując 15 mln zł na wsparcie dla najstarszych.

Środki ze zbiórek i darowizn przekazanych w ramach akcji trafiają do Caritas diecezjalnych, które bezpośrednio niosą pomoc potrzebującym. Łącznie w ramach akcji #PomocDlaSeniora przez dwa miesiące od jej rozpoczęcia udało się zebrać środki finansowe oraz pomoc materialną o łącznej wartości ponad 21 mln zł dla kilkudziesięciu tysięcy osób potrzebujących wsparcia w całej Polsce.

W reakcji na prośby placówek służby zdrowia i personelu medycznego, który znajduje się na pierwszej linii frontu walki z koronawirusem, Caritas Polska uruchomiła 26 marca ogólnopolską akcję #WdzięczniMedykom, która ma na celu zakup niezbędnego sprzętu i wyposażenia dla szpitali walczących z epidemią. Akcję wsparło kilkunastu partnerów biznesowych Caritas Polska: Fundacja Carrefour, firmy Generali i Concordia, Fundacja JSW, Lidl, Gaz-System, AstraZeneca, PWPW, PGNIG, Nestle oraz Fundacja Banku PNB Paribas. Równolegle Caritas Polska uruchomiła zbiórkę pieniędzy dla darczyńców indywidualnych, żeby stopniowo zwiększać zakres i skalę działania.

Łącznie w ramach akcji #WdzięczniMedykom Caritas Polska zebrała od darczyńców środki i wyposażenie dla polskich medyków o wartości ponad 9 mln zł. Pozwoliło to na przekazanie ponad 100 placówkom ochrony zdrowia oraz kilkudziesięciu domom pomocy społecznej m.in. 100 respiratorów, 10 tys. kombinezonów ochronnych, ponad 300 tys. maseczek chirurgicznych, ponad 250 tys. rękawiczek ochronnych, 2 tys. przyłbic oraz kilkunastu specjalistycznych łóżek szpitalnych.