Metropolia warszawska 3 marca świętowała jubileusz w archikatedrze św. Jana podczas uroczystej Mszy Świętej dziękczynnej, którą poprzedziło naukowe sympozjum.
fot. Wojciech ŁączyńskiW ramach sympozjum, po słowie wstępnym metropolity warszawskiego kard. Kazimierza Nycza, przedstawione zostały dwa odczyty. Najpierw ks. prałat dr Andrzej Gałka ukazał genezę i historię archidiecezji warszawskiej na tle wydarzeń historycznych XIX i XX w.
Diecezja warszawska została ustanowiona 19 października 1798 r. bullą Ad universam agri Dominici curam papieża Piusa VI. W tej formie przetrwała jedynie 20 lat, gdyż leżała na terenie dwóch zaborów, częściowo poza granicami Królestwa Polskiego, utworzonego pod protektoratem cara Aleksandra I w 1815 r., na mocy porozumień Kongresu Wiedeńskiego.
– Aleksander I chciał mieć w Warszawie metropolitę. Chodziło bowiem o jego koronację przez metropolitę mającego władzę nad wszystkimi diecezjami Królestwa. Trzeba było więc dostosować administrację kościelną do nowej rzeczywistości politycznej – tłumaczył ks. dr Gałka.
W grudniu 1816 r. Komisja Wyznań i Oświecenia Publicznego w Królestwie opracowała projekt utworzenia nowej archidiecezji i rozpoczęła pertraktacje ze Stolicą Apostolską. Zakończyły się one wydaniem 12 marca 1818 r. bulli Piusa VII Militantis ecclesiae, mocą której 3 marca powstała archidiecezja i następnie metropolia warszawska. Kolejna bulla, Ex imposita nobis z 30 czerwca 1818 r., ustaliła terytorium metropolii jako obszar całego Królestwa Polskiego: archidiecezję warszawską oraz siedem innych diecezji, w tym do 1880 r. diecezję krakowską. Archidiecezja warszawska liczyła 266 parafii, a pierwszym jej ordynariuszem i metropolitą oraz prymasem Królestwa Polskiego został 1 stycznia 1819 r. abp Franciszek Malczewski.
Historia metropolii miała burzliwe momenty. Metropolia popadała w niełaskę kolejnych carów. Arcybiskupi warszawscy bowiem troszczyli się nie tylko o sprawy kościelne, ale i narodowe, a „sama Warszawa była zbyt polska, aby mogła cieszyć się poparciem carów”.
– Przez sto pierwszych lat istnienia łącznie aż 48 lat Warszawa nie miała swoich biskupów. Wiemy, co znaczyły wakanse. Nie miał kto święcić księży, nie miał kto bierzmować. „Pożyczano” zatem biskupów z innych diecezji – mówił prelegent. Ale miała archidiecezja w okresach zaborów także wybitnych pasterzy, z abp. Zygmuntem Szczęsnym Felińskim, obecnie świętym Kościoła, na czele.
W niepodległość archidiecezję wprowadził i poprowadził do 1938 r. abp Aleksander Kakowski. Kościół warszawski zawdzięcza mu m.in. wzmożony rozwój struktur życia parafialnego i budownictwa sakralnego. – Erygowano wtedy 50 nowych ośrodków parafialnych. Nastąpiło ożywienie życia religijnego, rozwinęła się też działalność społeczno-charytatywna Kościoła, zwłaszcza w ramach Akcji Katolickiej. Na uczelniach zaczęły powstawać duszpasterstwa akademickie; w Warszawie na ten cel oddano pobernardyński kościół św. Anny – wyliczał ks. Gałka. – Rozwijała się także prasa katolicka.
Podczas II wojny światowej kościół warszawski podzielił losy całego Kościoła w Polsce i polskiego narodu. Niemiecki okupant wywiózł i wymordował wielu księży, w Powstaniu Warszawskim zniszczona została większość świątyń. 4 marca 1946 r. nastąpiła unia Kościoła warszawskiego i gnieźnieńskiego pod przywództwem prymasa Polski kard. Augusta Hlonda, który podjął się odbudowywania zniszczonych wojną warszawskich świątyń, ale także organizacji kościelnych i duszpasterstwa – w kontaktach z nowymi władzami na zasadzie wzajemnego poszanowania i konieczności współpracy dla dobra narodu i państwa. Dzieło jego kontynuował od lutego 1949 r. kard. Stefan Wyszyński prowadząc kościół warszawski do czasów nam współczesnych.
W drugiej części sympozjum bp Michał Janocha dał wykład „Warszawa czasów Aleksandra I”. Przedstawił w nim decydujący wkład Kościoła warszawskiego w bujny rozwój architektury, kultury i sztuki w XIX-wiecznej stolicy, ze szczególnym uwzględnieniem lat 1818-1830 – złotego okresu urbanistyki warszawskiej.
Ukoronowaniem jubileuszu była Eucharystia w duchu – jak stwierdził kard. Nycz – radosnego, ale i pokornego dziękczynienia za minione dwa wieki Kościoła warszawskiego.
Uroczystości nie były jedyną formą obchodów dwustetlecia archidiecezji warszawskiej. Ich ciąg dalszy zapowiedziany jest na tegoroczne Święto Dziękczynienia, 3 czerwca, tradycyjnie w wilanowskim Centrum Opatrzności Bożej.