Kolęda - spotkanie czy formalność?

By poznać swoje owce

Tak jak Chrystus, Dobry Pasterz, zna swoje owce, podobnie i proboszcz jako własny pasterz parafii powinien starać się poznać powierzonych jego opiece wiernych. Na takim fundamencie wyrasta kanoniczna instytucja wizyty duszpasterskiej.

Choć spotkanie kapłana z wiernymi dokonuje się często w ściśle ustalonych ramach (np. posługa sakramentalna, dyżur kancelaryjny), powinno mieć ono charakter ściśle osobisty. Duchowny nie występuje tu przecież wyłącznie jako szafarz sakramentu czy urzędnik, prowadzący kościelną administrację, ale przede wszystkim spotyka się z wiernymi jako ich własny pasterz.

Miejsc realizowania funkcji pasterskiej wobec parafian jest wiele. Jednym z nich, wyjątkowym i szczególnym, jest ich mieszkanie, w którym kapłan może choć przez chwilę wejść w przestrzeń osobistego życia swoich wiernych, poznać sprawy, które na co dzień zajmują ich serca

– mówi ks. Paweł Ochocki, wicekanclerz Kurii Metropolitalnej w Krakowie.

Dokumenty Soboru Watykańskiego II wskazują na konieczność nawiązywania i pogłębiania pasterskiej więzi pomiędzy proboszczem a wiernymi. W Kodeksie Prawa Kanonicznego znajduje się nawet odrębny przepis, stanowiący o powinności poznania wiernych. W  kanonie 529 § 1 czytamy, że proboszcz, by sumiennie sprawować urząd pasterza, powinien starać się poznać wiernych powierzonych jego opiece. W związku z tym powinien odwiedzać rodziny, uczestnicząc w troskach wiernych, zwłaszcza niepokojach i smutku, umacniać ich, jak również – jeżeli w czymś błądzą – roztropnie napominać. Winien wspierać chorych, a zwłaszcza bliskich śmierci, wzmacniając ich troskliwie sakramentami i polecając ich dusze Bogu. Szczególną troską ma otaczać ubogich, cierpiących, samotnych, wygnańców oraz przeżywających szczególne trudności. Winien także zabiegać o to, by małżonkowie i rodzice otrzymywali pomoc w wypełnianiu swoich obowiązków oraz popierać wzrost życia chrześcijańskiego w rodzinach.

Jak zaznacza ks. Ochocki, nie jest to jedynie zachęta, lecz postanowienie ustawodawcy, które powinno być wypełniane przez proboszcza, również we współpracy z wikariuszami. Przepis zawarty w przywołanym kanonie konkretnie wskazuje, w jaki sposób realizowana jest troska pasterza o wiernych, także w czasie odwiedzin kolędowych. Natomiast o szczegółach wizyty duszpasterskiej mówią już ustawodawcy partykularni, czyli synody poszczególnych diecezji i dokumenty diecezjalne.

W naszych warunkach kapłan odwiedza bardzo wielu wiernych, szczególnie w parafiach miejskich, co w konsekwencji wyznacza ramy czasowe tego spotkania, trwającego nieraz zaledwie kilka chwil. Jednak wizyta duszpasterska, nawet w takich warunkach, umożliwia dokonanie rozeznania wśród ludzi, którzy zamieszkują parafię. Często jest też tak, że kapłana przyjmują osoby, które nie do końca podejmują życie sakramentalne. Kolęda jest zatem dla nich jedyną możliwością bliskiego spotkania z duchownym. To też jest wielka szansa do ewangelizacji

– wyjaśnia wicekanclerz.

Dlatego tak ważna jest formuła kolędy „od domu do domu”, która choć jest dużym wyzwaniem i trudem, stwarza wiele duszpasterskich możliwości. Ks. Ochocki podkreśla, że obowiązek poznania wiernych spoczywa na proboszczu i to on jest adresatem kanonicznej normy. Z tego powodu to proboszcz powinien być inicjatorem kolędowego spotkania. 

Przy okazji wizyty duszpasterskiej wierni mogą według własnego uznania i woli złożyć kapłanowi dowolną ofiarę. Zwykle jest ona wyrazem wdzięczności za jego całoroczną posługę. Znaczna część ofiar przekazywana jest na cele diecezjalne, m.in. na utrzymanie domów księży emerytów i chorych oraz na misje.

Relacja robi różnicę

Mam to szczęście, że wiara nigdy nie była dla mnie formalizmem. Ale zaczęło się pewnie od tego, że moi rodzice zawsze przyjmowali księdza. Kiedy byłam na studiach i mieszkałam w  akademiku, też go przyjęłam. I nawet się tym cieszyłam, było trochę inaczej niż w domu rodzinnym; krzyż wisiał gdzieś na ścianie, a świeczki co najwyżej zapachowe. Ale ksiądz przyszedł, pomodlił się. Miałam satysfakcję, że moja koleżanka, z którą mieszkałam, też się ze mną pomodliła. Bo przecież na co dzień tego nie robiłyśmy

– wspomina Małgorzata, zapytana o to, czy kolęda jest spotkaniem czy wypełnianiem tradycji.

Wraz z mężem stwierdza, że początkowo kontynuowali doświadczenie wyniesione z domu, ale po założeniu własnej rodziny zweryfikowali swoje wybory, by przekazywać dzieciom nie tylko tradycje, ale przede wszystkim wiarę. I z niej wynika ustalanie priorytetów, np. rezygnacja z treningu, gdy wypada w czasie kolędy.

Jak wyjaśnia Marcin, większe zaangażowanie w życie parafii sprawiło, że lepiej poznali księży i dzięki temu wizyta duszpasterska stała się dla nich spotkaniem. Małżeństwo wskazuje również, na przykładzie nastoletnich synów, że młodzież chce dialogu z kapłanami. Na lekcjach religii chcą zadawać pytania, dyskutować i być wysłuchani.

Małgorzata zwraca uwagę także na kwestię odpowiedzialności osób świeckich za kapłanów. 

Każde spotkanie jest szansą

Kolęda to spotkanie, bo to chyba jedna z niewielu aktywności dziś w Kościele, kiedy idziemy też do tych, którzy niekoniecznie co niedzielę są na Mszy. Kolędę przyjmuje ok. 50-60 proc. ludzi, a do kościoła chodzi znacznie mniej. Myślę, że to jest szansa na spotkanie, choć niezbyt długie

– wyjaśnia ks. Mateusz Szymczyk.

Jako kapłani jesteśmy tymi „dusz-pasterzami” i dostrzegamy w drugim człowieku duszę, o którą chcemy zadbać. Nie tylko wtedy, kiedy udzielamy sakramentów świętych w kościele czy też nauczamy w szkołach, ale też ten raz w roku, gdy idziemy z wizytą duszpasterską do domów i mieszkań naszych parafian

– wskazuje ks. Bartłomiej Skwarek.

Mając doświadczenie posługi na wsiach oraz w mieście, kapłani przyznają, że gościnność jest niezmienna. Czasem można zauważyć różnice w tematach rozmów; na wsiach ludzie pytają o sprawy związane ze świątynią, funkcjonowaniem parafii, zaś w mieście poruszają tematy dotyczące swojej duchowości czy problemów Kościoła.

Księża podkreślają, jak kluczową rolę podczas wizyt duszpasterskich odgrywają otwartość oraz świadectwo.

Młodzi mają wyraziste patrzenie na Kościół, często nie mają doświadczenia coniedzielnych Eucharystii, dlatego nieraz pojawiają się merytoryczne dyskusje. Skoro oni nas zapraszają, to musimy właściwie się zachować, żeby z tej wizyty nie wyszło nawracanie na siłę czy przewartościowywanie im życia

 – mówi ks. Skwarek. Dodaje, że rozmowy nie zawsze będą dotyczyć Pana Boga. Czasem będą to codzienne tematy, które również warto podjąć.