Jak się bronić przed epidemią?

Na odporność wpływa też sen, zapewniający właściwy rytm dobowy hormonów. W USA zaszczepioną grupę osób podzielono na grupę śpiących po 7-8 godzin i śpiących o wiele krócej. Ci ostatni wytworzyli wielokrotnie mniej przeciwciał niż wyspani.

Elementem chroniącym przed światem zewnętrznym – prócz układów: nerwowego, hormonalnego i odpornościowego – są nasze własne bakterie obecne w przewodzie pokarmowym i układzie oddechowym. By dostatecznie chroniły nas przed drobnoustrojami chorobotwórczymi, należy wspomagać je probiotykami zawartymi w kiszonkach lub suplementach diety.

W ciężkich postaciach COVID-19, gdy wirus dostanie się do pęcherzyków płucnych, układ odpornościowy reaguje nadmiernym stanem zapalnym (burzą cytokinową): wymiana gazowa między pęcherzykami płucnymi a krwią jest utrudniona. Pacjent się dusi, a niedotlenie oraz zatrzymany we krwi dwutlenek węgla powoduje uszkodzenie wielonarządowe. Dodatkowo u osób otyłych komórki tłuszczowe uwalniają substancje prozapalne. Utrzymująca mięśnie w ruchu aktywność fizyczna powoduje wydzielanie substancji antyoksydacyjnych i przeciwzapalnych, dlatego tak ważny jest ruch.

Mówienie, że pacjent zakażony koronawirusem zmarł na choroby współtowarzyszące jest nieporozumieniem. Ostatecznie zabija nie cukrzyca czy nadciśnienie, z którymi współczesna medycyna sobie radzi; zabija właśnie koronawirus, a choroba współtowarzysząca ułatwia jego namnażanie lub osłabia układ odpornościowy. A kwestionującym pandemię i zasadność wprowadzanych restrykcji proponuję zapoznać się z przypadkiem Polinezji Francuskiej, która na wiosnę – póki zamknięte były granice – nie miała ani jednego zachorowania. W czasie wakacji, gdy po otwarciu granic i zlikwidowaniu restrykcji zjechali do niej turyści, zachorowało ponad 2 tys. osób, z których zmarło dziesięć.

Obecnie, po powrocie z urlopów i otwarciu szkół, pandemia COVID-19 gwałtownie narasta w Polsce i całej Europie. W dużej mierze od naszego zachowania zależy, czy ją pokonamy.

Jeśli na szczeblu państwowym brakuje odpowiedniego zarządzania kryzysem, pojawia się chaos, niekonsekwencja i dezinformacja, a w konsekwencji budzi to w ludziach lęk. Różne są mechanizmy radzenia sobie z nim. To może być szukanie informacji niekoniecznie wiarygodnych, ale dających poczucie bezpieczeństwa, np. że pandemia to „spisek medyków” albo że chroni przed nią wit. C.

Na innych osobach powtarzające się informacje przestają robić wrażenie. Ignorują je lub blokują ich źródła, np. przestają o pandemii czytać. Wśród nich zdarzają się tacy, którzy przyzwyczajają się do tych informacji i luźno traktują zarówno je, jak i – niestety – obostrzenia. Są osoby, które w konfrontacji z zagrożeniami same zaczynają generować informacje, mówiąc np. o „spisku Billa Gatesa”.

Jeszcze inni szukają merytorycznych informacji w zaufanych źródłach – u wirusologów czy immunologów – i tę drogę polecam. W naszym codziennym działaniu dużo jest spontaniczności – nie zawsze mam wpływ na to, jakie treści do mnie docierają. Nie należy się od nich izolować, ale obserwować swoje reakcje na nie. Jeśli zauważam, że przeczytanie o nowym rekordzie zachorowań po godz. 21 powoduje u mnie problemy z zaśnięciem, mogę przyjąć zasadę, że przed zaśnięciem czytam tylko książkę.

Jeśli jednak informacje napływające w ciągu dnia stanowią zbytnie obciążenie, należy znaleźć dla nich przeciwwagę w sprawdzonych źródłach. To brzmi banalnie, ale wielu osobom tej umiejętności brakuje.

Zamartwianie się nie jest najlepszym rozwiązaniem. Wysoki poziom lęku i napięcia obciąża układ sercowo-naczyniowy i odpornościowy. Należy nauczyć się sobie z nimi radzić. Są zawody, np. strażacy czy ratownicy medyczni, które mają na to wypracowane procedury. My możemy skorzystać z metod sprzyjających regulacji napięcia czy wręcz relaksacji.

Do klasycznych metod relaksacyjnych zaliczam trening Jakobsona, polegający na napinaniu i rozluźnianiu kolejnych partii mięśni, wizualizację, ćwiczenia oddechowe. Polecam także techniki oparte na akceptacji i kontemplacji, czyli treningi uważności. Służą nie tyle relaksacji, ile skupieniu się na tym, co się ze mną w danej chwili dzieje. Nie zmieniam myśli, które się pojawiają, nie ignoruję i nie wypieram ich, ale dostrzegam zarówno je, jak i moje reakcje na nie.

Pomocna jest także psychoterapia poznawczo-behawioralna, pomagająca dojść źródła lęku czy depresji. Niektórzy boją się takiej wizyty, jednak warto skonsultować się z psychologiem czy psychiatrą, który po zebraniu wywiadu umówi się z nami, czy terapia jest potrzebna. Szczególnie warto zgłosić się po pomoc, jeśli u kogoś cierpienie powoduje zakłócenia w życiu domowym, zawodowym czy towarzyskim. Czasem trudno dostrzec to samej osobie w kryzysie, dlatego może mu to zasugerować otoczenie. W kilkunastu miejscach w Polsce działają centra zdrowia psychicznego, umożliwiające dostęp do specjalisty w ciągu 72 godzin. W Warszawie działa Centrum Interwencji Kryzysowej, które w ramach NFZ oferuje szybki dostęp do 10 sesji terapeutycznych w formie rozmowy telefonicznej, na Skypie lub osobistego kontaktu.

Choć to w aktualnych warunkach bardzo trudne, do lekarzy z kolei apeluję, by w odpowiedzi na irracjonalne reakcje na pandemię uspokajali, dając racjonalne argumenty, robiąc to z szacunkiem. To ich wielka rola.