Oprócz żuru, bezmięsnego rosołu i barszczu podczas Wielkiego Postu jadano kiedyś w Polsce zupy, o których dziś mało kto słyszał. Niektóre z nich mogą budzić zdziwienie – na przykład gramatka, zwana faramuszką, była przygotowywana na bazie piwa, bynajmniej nie kojarzącego się dziś z postem.
Dodawano do niej kminek, chleb, masło lub śmietanę, cukier, a w bogatszej wersji także żółtka jaj i obsuszony, pokrojony w kostkę twaróg. Ze smakiem piwa dobrze komponowały się takie przyprawy jak cynamon, goździki, wanilia i skórka z cytryny lub pomarańczy. Gramatkę często podawano na śniadanie. Wzmianka o niej pojawia się nawet w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza: „Panie starsze już wcześniej wstawszy piły kawę/ Teraz drugą dla siebie zrobiły potrawę/ Z gorącego, śmietaną bielonego piwa/ W którym twaróg gruzłami posiekany pływa”.
Na Kujawach do dziś znana jest rosopita, czyli zupa ze śledzi. Swoją nazwę zawdzięcza prawdopodobnie podobieństwu do rosołu – ma tak samo rzadką konsystencję. Była spożywana zarówno w Wielkim Poście, jak i w Wigilię oraz w piątki całego roku. Podawano ją z ziemniakami ugotowanymi w mundurkach.
W podhalańskich domach często pojawiała się zoproska zwana „biedną zupą”. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od zaprażki, czyli zasmażki, którą do niej dodawano. Znajdowały się w niej grzyby, włoszczyzna, kminek i mięta. Obecnie podaje się ją z ziemniakami lub hałuszkami (kluseczkami ziemniaczanymi).
Na Podkarpaciu popularna była pamuła, czyli zupa z suszonych owoców (w sezonie letnim ze świeżych). Na liście produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa znajduje się pamuła pochodząca z miejscowości Glinik Zaborowski. Ze wspomnień mieszkańców można się dowiedzieć, że przyrządzano ją ze śliwek, gruszek i jabłek, najlepiej kwaśnych. Owoce, które zebrano z drzew w lecie, suszono w piecu lub na słońcu i przechowywano przez całą zimę w workach, były więc łatwo dostępne. Aby ugotować z nich zupę, należało moczyć je w wodzie przez całą noc i długo gotować, a później rozetrzeć mątewką i przetrzeć przez sito. Na koniec doprawiano je cukrem, czasem zagęszczano mąką i śmietanką.
PAMUŁA
Składniki: 1 kg suszonych śliwek, 2 garście suszonych jabłek, 1 garść suszonych gruszek, 1 słoik śliwek zakonserwowanych w całości (lub mrożonych), 2 łyżki cukru, 2 opakowania cukru waniliowego, 1 łyżeczka cynamonu, ziemniaki
Sposób przygotowania: Śliwki, jabłka i gruszki włożyć do oddzielnych garnków, zalać wodą i gotować przez ok. 2 godziny. Przetrzeć przez sito lub zmiksować w blenderze, dodać cukier i cynamon. Ziemniaki obrać i ugotować w osolonej wodzie, rozgnieść na purée. Umieścić w naczyniu żaroodpornym i zapiekać ok. 15 minut, aż na wierzchu utworzy się brązowa skorupka. Zupę podawać w kubkach jako dodatek do ziemniaków.
Co? Gdzie? Kiedy?
