Drogę życia Romana Dmowskiego można by podsumować następująco – od Kamionka, poprzez Paryż, po Bródno. Jego imieniem nazwano rondo w centrum Warszawy, a także dworzec kolejowy Warszawa Wschodnia. O miejscach w stolicy związanych z jednym z ojców niepodległości, a także o jego śmierci i pogrzebie opowiada varsavianista Piotr Otrębski w ostatnim odcinku serii „Warszawiak zza rogatek”.
W latach 1921–32, gdy przebywał w Warszawie, mieszkał przy ul. Marszałkowskiej 21 – obecnie znajduje się tam inny, socrealistyczny budynek. Następnie prawie aż do śmierci mieszkał przy Smolnej 14 na 4 piętrze.
Miejscem, które go „połączyło” w Warszawie w Piłsudskim, jest X pawilon Cytadeli Warszawskiej. Dmowski trafił tam w dość wczesnych latach swojej działalności politycznej, po manifestacji w 100-lecie uchwalenia konstytucji 3 maja. Kilka lat później w tym samym pawilonie był więziony Piłsudski.
Spór między nimi trwał do końca. Artykuł Dmowskiego w „Gazecie Warszawskiej” po śmierci Piłsudskiego w 1935 r. stwierdzał jego niekwestionowaną pozycję, lecz utrzymany był w chłodnym tonie. Tekst został negatywnie odebrany przez środowiska sanacyjne.
Twórca ruchu narodowego zmarł na samym początku 1939 r. Brało w nim udział szacunkowo nawet 100 tys. osób. Zabrakło pewnych ważnych przedstawicieli państwa. Trumna została przeprowadzona w kondukcie przez ulice miasta na nabożeństwo żałobne w katedrze. Pogrzeb był również okazją do manifestacji politycznej.
Dmowski spoczął na zwyczajnym cmentarzu na Bródnie, które nie było wówczas częścią Warszawy, w grobowcu rodzinnym. Na tym samym cmentarzu w tym samym roku pochowano również zasłużonego kardynała Aleksandra Kakowskiego.
Symboliczny jest rok śmierci Dmowskiego – 1939 – wyznaczający koniec pewnej epoki.
Gdzie znajduje się pomnik Romana Dmowskiego w Warszawie? Kogo nie było na pogrzebie sygnatariusza traktatu wersalskiego? Jak obecnie wyglądają kamienice, w których Dmowski mieszkał w Warszawie?
Można tego dowiedzieć się i zobaczyć w odcinku „Niepodległość i śmierć” – ostatnim z serii
Cykl filmów dokumentalnych zrealizowała telewizja SalveNet na zlecenie Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego. Ich celem jest przybliżenie widzom postaci twórcy ruchu narodowego oraz związanych z nim miejsc w stolicy.
Tekst przygotowała: sekretarz tygodnika „Idziemy” red. Barbara Stefańska
Zobacz też:
Co? Gdzie? Kiedy?
