UNESCO uznało Wzgórze Świątynne w Jerozolimie za wyłączne dziedzictwo islamu
W styczniu 2014 r. UNESCO na skutek protestu państw arabskich zlikwidowało wystawę w swojej paryskiej siedzibie, ukazującą historię obecności Żydów na obszarze dzisiejszego Państwa Izrael, od czasów biblijnych do współczesnych. A ponad rok później, w lipcu 2015 r., wskazało rejon nad rzeką Jordan, po stronie jordańskiej, jako przypuszczalne „miejsce chrztu Jezusa”. Tymczasem miejsce na Zachodnim Brzegu Jordanu jest zdecydowanie częściej odwiedzane przez pielgrzymki – tyle że znajduje się na terenach kontrolowanych przez Izrael. Przyjęcie wniosku Jordanii było oczywistą decyzją polityczną.
Jednak ta sprawa wywołała w Izraelu o wiele mniejszy oddźwięk, niż uznanie w październiku 2016 r. Wzgórza Świątynnego w Jerozolimie za miejsce związane nie z judaizmem, a z… islamem. To było dla Izraela nie do przyjęcia, podobnie jak rezolucja UNESCO z maja br., krytykująca zachowanie Izraela w Jerozolimie i Strefie Gazy. Po pewnych zmianach rezolucja została złagodzona, ale nadal określa Izrael jako „okupanta” i krytykuje prowadzenie przez ten kraj badań archeologicznych w Jerozolimie. Jedynym krajem Zachodu, który poparł rezolucję, była Szwecja, co z kolei doprowadziło do starcia na linii Tel Awiw – Sztokholm. Natomiast w lipcu – właśnie podczas sesji w Krakowie – UNESCO uznało stare miasto w Hebronie i Grób Patriarchów za „palestyńskie dziedzictwo” (!). Premier Izraela Benjamin Netanjahu uznał to za „surrealizm” i znów postanowił ograniczyć składkę Izraela dla ONZ.
Krytyka z prawa i lewa
Amerykańscy konserwatyści od dawna ostro krytykują UNESCO. Prawicowy „The New American” pisał kilkanaście lat temu o „nadużyciach w UNESCO”, zarzucając organizacji korupcję, a nawet szpiegostwo. „UNESCO dwoi się i troi, promując aborcję, wspierając przymusową kontrolę urodzeń, uzurpując sobie zwierzchnictwo nad miejscami ważnymi z powodów historycznych lub przyrodniczych, dowodząc, że ma prawo nadzorować badania dna morskiego, określając nowe wskazówki duchowe dla ludzkości. Co więcej, UNESCO chce stać się globalnym kuratorem szkolnictwa, który będzie kierował nieustanną edukacją każdego na tej planecie” – pisano, dowodząc nawet, że organizacja promuje… totalitaryzm.
UNESCO miewa kłopoty, gdy w drażliwych sprawach historycznych opowiada się po jednej ze stron. W 2016 r. Japonia zawiesiła finansowanie organizacji po tym, jak przystała ona na żądanie Pekinu, by w rejestrze Pamięci Świata umieścić dokumenty przedstawione przez ChRL, a świadczące o drastycznym zachowaniu się wojsk japońskich podczas upadku Nankinu w 1937 r. Japońscy agresorzy mieli wówczas dokonywać masowych gwałtów i mordów, w ciągu sześciu tygodni zabijając 300 tys. ludzi. Tokio twierdzi, że dokumenty te są nieprawdziwe – i dowodzi, że liczba ofiar była w rzeczywistości mniejsza.
Zarzut o wybiórczości UNESCO stawiają przedstawiciele państw afrykańskich. Zaledwie 10 proc. miejsc zamieszczonych w rejestrze światowego dziedzictwa znajduje się na tym kontynencie. Jednym z powodów są koszty. Konieczne jest posiadanie wysokiej klasy ekspertów, którzy udokumentują znaczenie danego miejsca; ponadto musi ono być dobrze zarządzane i chronione.
Ale i umieszczenie w rejestrze też może być kłopotliwe. Cesarz Etiopii Hajle Selasje doprowadził do tego, że w 1978 r. Narodowy Park Simien znalazł się na liście UNESCO. To wpłynęło na zachowanie całego regionu, ale też utrudniło życie miejscowej ludności, utrzymującej się z polowań i prymitywnego rolnictwa. Podczas komunistycznych rządów Mengistu Hajle Mariama w latach 80. na terenie parku schronili się oponenci reżimu. W 1986 r. park odwiedzili eksperci UNESCO i poskarżyli się władzom na zniszczenia dokonywane przez wieśniaków. Władze to wykorzystały i doprowadziły do wysiedlenia wszystkich, w tym – antyrządowych opozycjonistów. Z kolei w 2000 r. na liście UNESCO znalazł się Ukhahlamba Drakensberg Park, na wniosek rządu Republiki Południowej Afryki. I znów – ucierpieli okoliczni mieszkańcy, którym uniemożliwiono korzystanie z jego terenów.
Nadzieja w Paryżu
Ale UNESCO się zmienia. Nowym szefem zostanie zapewne była francuska minister kultury, pochodząca z rodziny marokańskich Żydów Audrey Azoulay. Pokonała przedstawiciela Kataru Hamada bin Abdulaziz al-Kawariego. – W dzisiejszych czasach kryzysu potrzebujemy jak nigdy wsparcia, wzmocnienia i reformowania UNESCO, a nie opuszczania go – powiedziała dziennikarzom. – Jeśli mój wybór ostatecznie zostanie potwierdzony, pierwszą rzeczą, którą zrobię, będzie przywrócenie zaufania i wiary członków oraz skuteczności, by można było działać – dodała.
Choć była ministrem w rządzie poprzedniego prezydenta Francji Françoisa Hollande’a, to zdecydowanie poparł ją Emmanuel Macron. Żydowskie korzenie i zarazem oparcie w świecie arabskim – jej ojciec był doradcą królów Maroka – mogą pomóc w wyprowadzeniu UNESCO na spokojne wody.
Co? Gdzie? Kiedy?
