Słuchanie Pasji według św. Jana Sebastiana Bacha to muzyczna „przejażdżka kolejką górską”.
W ciągu około dwóch i pół godziny utwór obejmuje dramaturgiczny czas od aresztowania Jezusa do jego pogrzebu. Jednak zwykle nie jest to to samo, co pierwsi słuchacze usłyszeli w Wielki Piątek 1724 roku, czyli 7 kwietnia.
Utwór został skomponowany w początkowym okresie działalności Bacha w Lipsku. Od maja 1723 roku kompozytor tworzył na każdą niedzielę nową kantatę, a następnie Pasję według św. Jana na Wielki Piątek 1724 roku.
To było bardzo, bardzo nowoczesne jak na tamte czasy
– wyjaśnia Markus Kaufmann. Obecnie jest on kantorem w lipskim kościele św. Mikołaja, gdzie Pasja została wykonana po raz pierwszy.
Przedstawienie Pasji Jezusa z prawdziwymi rolami teatralnymi – coś takiego nie miało miejsca wcześniej
– przypomina.
Za życia Bacha powstało kilka wersji Pasji według św. Jana. Podczas gdy pierwsza wersja rozpoczynała się na przykład bardzo ponurym w brzmieniu chórem otwierającym, wersja z 1725 roku była nieco bardziej konwencjonalna.
Bach nie chciał wykonywać tego samego dwa lata z rzędu
– mówi Kaufmann. W tamtych czasach nie było to w zwyczaju. Muzykolodzy nie są jednak zgodni co do tego, ile dokładnie jest wersji tego utworu.
Publiczność podczas wykonywania pierwszej wersji Pasji prawdopodobnie nie była entuzjastycznie nastawiona do tego, co zaprezentowano jej w kościele św. Mikołaja.
Wiemy, że wykonanie w 1724 roku spotkało się z dużą niechęcią
– mówi kantor.
Publiczność była zdania, że takie dzieło powinno być wykonywane w operze, a nie w kościele. Słuchacze "początkowo byli nim przytłoczeni"
– zaznacza.
Dzieło podzielone jest w sumie na pięć części, które zasadniczo podążają za narracją pasyjną z Ewangelii św. Jana, uzupełnioną chorałami i dowolnie skomponowanymi tekstami. W centrum tej struktury znajduje się również muzyczna wypowiedź, która fascynuje kantora św. Mikołaja, chorał "Przez Twoje więzienie, Synu Boży, wolność musi przyjść do nas" w trzeciej części. Dla Kaufmanna jasne jest, że Pasja według św. Jana ukształtowała czasy, w których powstała.
Aby uczcić 300. rocznicę, utwór zostanie oczywiście wykonany w miejscu prawykonania przez chór kościoła św. Tomasza. Chór ten również wykonywał oryginalną wersję w 1724 roku. Pasja zostanie wykonana w Wielki Czwartek w kościele św. Tomasza i w Wielki Piątek w kościele św. Mikołaja. Chórowi św. Tomasza towarzyszyć będzie Orkiestra Gewandhaus.
Dla dyrektora Chóru Chłopięcego św. Tomasza, Andreasa Reize, dzieło to jest czymś wyjątkowym.
Goście tego koncertu będą mieli szansę usłyszeć wersję z 1724 roku. Według Reize'a, próbował on ją zrekonstruować we współpracy z Archiwum Bacha w Lipsku. Część z nich nie jest jednak znana, ponieważ nie wszystkie części zostały w pełni zachowane. Niemniej jednak wykonywana wersja powinna być jak najbardziej zbliżona do oryginału. Z drugiej strony to, co jest dziś zwykle śpiewane i grane, łączy w sobie kilka wersji.
Reize jest pewien, że utwór będzie nadal wykonywany nawet w 2324 roku.
Bach jest całkowicie ponadczasowy
– mówi.
Co? Gdzie? Kiedy?
