Kim był Michał Waszyński?

Na festiwalu w Wenecji dostał nagrodę w sekcji dokumentalnej. Autorzy obrazu opowiadają o powojennych losach Michała Waszyńskiego (1904-1965), jednego z najpopularniejszych polskich reżyserów filmowych okresu międzywojennego. Waszyński urodził się w Kowlu, w żydowskiej rodzinie, jako Mosze Waks. Kiedy w latach 20. przybył do Warszawy, zmienił nazwisko na Waszyński, zapomniał o żydowskiej tożsamości i jako pasjonat młodej wówczas sztuki filmowej rozpoczął pracę w wytwórniach kina niemego. Wkrótce jako reżyser zrealizował ponad dwadzieścia filmów fabularnych, głównie komedii i melodramatów, z udziałem gwiazd ówczesnego kina i teatru, m.in. Jadwigi Smosarskiej, Adolfa Dymszy, Eugeniusza Bodo, Mieczysławy Ćwiklińskiej. Międzynarodową sławę zyskał filmem „Dybuk” z 1937 r., opartym na znanej sztuce teatralnej.

Autorzy filmu zajmują się powojennymi losami Waszyńskiego, który – zdemobilizowany z Wojska Polskiego – żeni się ze starszą włoską hrabiną i rozpoczyna w Italii nowe życie jako polski arystokrata. Podejmuje pracę w amerykańskim, włoskim i hiszpańskim przemyśle filmowym. Oglądamy wywiady i wspomnienia ludzi, który go zapamiętali jako uroczego i dystyngowanego mężczyznę, nie mając pojęcia, jakim był mitomanem. Waszyński lubił przebywać w towarzystwie znanych ludzi kina, nie stroniąc jednak od przedstawicieli władz. Dostał nawet order od generała Franco za zasługi dla kina hiszpańskiego, pracował bowiem przy produkcji kilku filmów amerykańskich realizowanych w Hiszpanii. Wypowiadający się w filmie zagraniczni rozmówcy nie zdawali sobie sprawy, że Waszyński przed wojną był nie tylko autorem „Dybuka” (to ich głównie interesowało), lecz i twórcą kilkudziesięciu filmów opartych na polskiej literaturze i tradycji teatralnej. Z filmu wyłania się zatem pytanie: kim w rzeczywistości był Michał Waszyński?

„Książę i dybuk”, Polska/Niemcy, 2017. Scenariusz i reżyseria: Elwira Niewiera, Piotr Rosołowski. Dystrybucja: Against Gravity. Premiera na 15. Festiwalu Millenium Docs Against Gravity i Festiwalu Żydowskie Motywy