Chrzest jest sakramentem, który wprowadza w nowe życie – mówi prymas Polski, abp Wojciech Polak
Z abp. Wojciechem Polakiem, prymasem Polski rozmawia Marcin Przeciszewski (KAI)
Ksiądz Prymas powiedział niedawno, że obchody 1050. rocznicy chrztu Polski są zarówno szansą, jak i wielkim duszpasterskim wyzwaniem dla Kościoła w Polsce. W czym się to przejawia?
(...) Chrzest jest sakramentem, który wprowadza w nowe życie – włącza nas w Chrystusa i we wspólnotę Kościoła. Daje nowość życia, która wynika z wszczepienia w Jezusa. Z sakramentu chrztu wynika też odpowiedzialność za Kościół i jego misję. Powtórzę: zobowiązanie do udziału w apostolskiej misji Kościoła (w ewangelizacji) wynika bezpośrednio z chrztu, a nie ze święceń czy innych funkcji. Dotyczy to zarówno duchownych, jak i świeckich. Ta odpowiedzialność w przypadku świeckich wiąże się z wezwaniem, aby głosić Chrystusa poprzez świadectwo, także w sferze społecznej, publicznej, a nawet politycznej. Doskonale zostało to wyrażone w soborowej konstytucji Gaudium et spes, gdzie jest m.in. mowa o tym, by światłem Ewangelii oświetlać codzienne ludzkie drogi.
Jaką rolę winien odegrać jubileusz 1050. rocznicy chrztu Polski, do którego się zbliżamy?
Jubileusz jest pewnym impulsem. Chodzi o to, by każdy z nas zatrzymał się w drodze, sięgnął do historii własnego chrztu i zadał sobie pytanie: co winno zeń wynikać? A zacząć można od rzeczy bardzo prostych. Papież Franciszek w niedzielę Chrztu Pańskiego po raz kolejny zachęcał, aby każdy poznał datę swojego chrztu i ją obchodził. Bo jest to wydarzenie, które odcisnęło piętno na całym naszym życiu. (...) Mam nadzieję, że jubileusz stanie się też ważnym impulsem dla każdej z naszych parafii. A stałym elementem duszpasterskiej pracy stanie się odtąd „katechumenat pochrzcielny”. Do tej pory bardzo solidnie był i jest prowadzony w ruchach i wspólnotach, znanych pod różnymi nazwami: neokatechumenat, deuterokatechumenat (taki prowadzi np. ruch oazowy). Teraz warto nim objąć wszystkich parafian. Trzeba nad tym pracować. Marzyłbym sobie, aby cała parafia była taką „wspólnotą wspólnot” odkrywających bogactwo chrztu świętego i żyjących nim, gdyż we wspólnocie można łatwiej przeżyć to, do czego nas chrzest zobowiązuje (...).
Millennium chrztu Polski kard. Wyszyński wykorzystał jako motyw Wielkiej Nowenny, kilkuletniej katechezy Polaków, umocnionej jasnogórskimi ślubami...
Prymas Wyszyński bardzo mocno akcentował, że dzieje Polski są dziejami ludzi ochrzczonych. Mówił, że jesteśmy 30-milionowym narodem ludzi ochrzczonych, a więc narodem chrześcijańskim. Z kolei Jan Paweł II w słynnej gnieźnieńskiej homilii z 1979 r., mówiąc o chrzcie Polski, osadza go w historii zbawienia, mówi więc o nowym Wieczerniku. Warto też prześledzić wcześniejsze teksty kard. Wojtyły, z okresu Soboru Watykańskiego, zwłaszcza list do „Tygodnika Powszechnego” pod znamiennym tytułem: „Millennium a sobór”, w którym analizuje polskie millennium w kontekście obrad soboru i konkretnych jego dokumentów. Wyjaśnia, że chrzest powołuje nas do życia w wolności dzieci Bożych. Chrzest ujmuje więc jako sakrament Bożej wolności. Jest to wolność – jak mówił – „dana i zadana” człowiekowi. Nie tyle wolność „od” czegoś, co wolność „do” realizacji i wcielania w życie wartości ewangelicznych.
Zobowiązanie do udziału
w apostolskiej misji Kościoła
wynika bezpośrednio z chrztu,
a nie ze święceń czy innych funkcji
Inny ważny wymiar: Wielka Nowenna – w zamyśle kard. Wyszyńskiego – miała być wielkim impulsem do nawrócenia naszego społeczeństwa i narodu. Dziś, po 50 latach, które upłynęły od uroczystości milenijnych, pytanie to staje przed nami ponownie. Bo gdy dziękujemy Bogu za to, co się wydarzyło przez 1050 lat od chrztu Polski, również winniśmy zauważyć te momenty, w których nie dorastaliśmy do łaski chrztu. Trzeba to sobie wyraźnie uświadomić i wyznać przed Bogiem. To droga ku naszemu nawróceniu.
A jakie zbiorowe zaniedbania i grzechy – które winny złożyć się na jubileuszowy rachunek sumienia – miałby Ksiądz Prymas na myśli?
Różne podziały, wszelkiego rodzaju sytuacje rozłamu i wzajemnych grupowych oskarżeń. Spójrzmy też na czas utraty niepodległości, kiedy ochrzczony naród zagubił to, co było jego jednością. Doprowadziło to do rozbicia wewnętrznego, z czego skrzętnie skorzystały ościenne mocarstwa. Okazaliśmy się wówczas słabi, dlatego że byliśmy tak bardzo podzieleni.
Na kolejnym, X Zjeździe Gnieźnieńskim, który odbędzie się niebawem, od 11 do 13 marca, planowany jest ekumeniczny rachunek sumienia Kościołów z Polski. Czy będzie to okazja do wzajemnego wyznania win i prośby o przebaczenie?
Nie będziemy nawzajem wypominać sobie grzechów i win. Najpierw powiemy o wspólnych wartościach, które są owocem chrztu sprzed tysiąca lat – za które dziękujemy. Bo chrzest Polski był chrztem jednego, niepodzielonego Kościoła, który dopiero później uległ rozłamowi. Natomiast katalog grzechów dotyczyć będzie tych, które wszyscy jako chrześcijanie popełniamy – niezależnie od wyznania. Będzie więc mowa o braku pojednania, wzajemnego zrozumienia czy dostatecznego świadectwa. Na szczęście nie mamy w polskiej historii takich momentów, za które winniśmy otwarcie przepraszać jedni drugich. Nie było tu pogromów jednych wyznań przez inne, nie mieliśmy nocy św. Bartłomieja. Natomiast wszyscy możemy sobie zadać pytanie: czy byliśmy wystarczająco zaangażowani i odważni, czy wobec pobratymczych narodów dawaliśmy przykład chrześcijańskiego świadectwa? Czy potrafiliśmy wzajemnie się wspomagać, stawać w obronie zagrożonych i jasno bronić ludzkiej godności i życia? Warto spojrzeć na homilię prymasa Józefa Glempa z 20 maja 2000 r., kiedy to wzorem Jana Pawła II dokonał publicznego rachunku sumienia. Przeprosił m.in. za akty kolaboracji niektórych księży w okresie w PRL, za życie duchownych ponad stan i uleganie nałogom oraz tolerowanie przejawów antysemityzmu.
Organizowany pod patronatem Księdza Prymasa X Zjazd Gnieźnieński odbywać się będzie pod hasłem „Europa nowych początków. Wyzwalająca moc chrześcijaństwa”. W kontekście „nowego początku”, do którego wszyscy jesteśmy wezwani poprzez chrzest, będzie też mowa o Kościele. W jakim sensie?
Jest to pewna przenośnia, nawiązująca do chrztu, który jest zawsze nowym początkiem. Ten „nowy początek” Kościoła widziałbym w perspektywie nauczania Franciszka, który mówi o potrzebie „duszpasterskiego nawrócenia” i pokazuje jego zasadnicze elementy w adhortacji Evangelii gaudium. Od Kościoła w Polsce oczekiwałbym, aby stawał się bardziej misyjny, bardziej wychodzący do ludzi niż oczekujący, aż sami przyjdą. Oczekiwałbym, aby nasz Kościół był bardziej otwarty na wszystkich zagubionych i poszukujących. „Duszpasterskie nawrócenie” papież Franciszek traktuje jako niezbędny warunek nowej ewangelizacji, która od czasów Pawła VI jest definiowana jako jedno z głównych zadań Kościoła (...).
Papież Franciszek mówi też o potrzebie nawrócenia duchownych. Co powinni w swoim życiu zmienić polscy księża?
Winniśmy bardziej przejąć się ewangelizacyjnym wyzwaniem stojącym przed Kościołem. Nie możemy biernie oczekiwać tylko na tych, którzy sami do nas przyjdą. Winniśmy wyjść do tych, którzy już nie przychodzą. Dlatego w maju organizuję tygodniowe rekolekcje ewangelizacyjne dla gnieźnieńskich księży. Podobne rekolekcje były już w Koszalinie, Lublinie czy Rzeszowie. Ich celem było „przebudzenie” czy wręcz nawrócenie ewangelizacyjne duchowieństwa. Głoszone są przez Wspólnotę Przymierze Miłosierdzia, przez dwóch brazylijskich ewangelizatorów. Chcemy, aby tą drogą dotarł do duchownych ewangeliczny entuzjazm, który wyzwoli księdza z pokusy wygodnictwa, lenistwa, rutyny, (...) uczyni naszą posługę bardziej ewangeliczną, zaangażowaną i dynamiczną.
To właśnie charakteryzuje pontyfikat Franciszka. Co Polska i Kościół w Polsce mogą zyskać na jego rychłej wizycie?
Papież przyjeżdża w pierwszym rzędzie do młodych. Przygotowując młodych na to spotkanie, staramy się budzić ich odpowiedzialność za Kościół. W niemal każdej parafii powstaje jakaś nowa grupa. W archidiecezji gnieźnieńskiej mamy już ok. 450 wolontariuszy, którzy przyjmować będą młodzież przybywającą do nas w tygodniu poprzedzającym ŚDM w Krakowie. Moją nadzieją jest to, że ci młodzi zostaną, nie rozpłyną się w chmurach, tak jak papieski samolot. Zaangażują się i podejmą odpowiedzialność za Kościół. Może to być źródłem ożywienia, odnowy i nowego dynamizmu Kościoła (...).
Kościół – jak przypominał Jan Paweł II – jest sumieniem demokracji. W wolnej Polsce często z tego prawa korzystał. Jak powinien to realizować w sytuacji dzisiejszych napięć i problemów? Niektórzy zarzucają Kościołowi, że jego głos jest za mało słyszalny.
Jeżeli Kościół w wolnej Polsce zajmował stanowisko wobec rzeczywistości politycznej, dotyczyło to głównie fundamentów związanych z ochroną ludzkiego życia, praw rodziny czy innych zagrożonych praw ludzkich, np. prawa do sprzeciwu sumienia. Obecna sytuacja niesie inne wyzwania. Dzisiejsze problemy nie wiążą się z zagrożeniem człowieka czy jego życia. Zagrożone stają się kwestie związane z realizacją pewnych swobód zawodowych, np. poprzez usuwanie ludzi z zajmowanych funkcji, ale nie ma to znamion zagrożenia podstawowych praw człowieka. I myślę, że dużo trudniejsza jest jednoznaczna ocena takich sytuacji. Natomiast jeśli będziemy mieli kiedykolwiek do czynienia z zagrożeniem ludzkiej godności czy z prześladowaniem człowieka, wtedy głos Kościoła powinien być mocny (...).
Skróty pochodzą od redakcji.
 |
rozmawiał Marcin Przeciszewski (KAI) |
Co? Gdzie? Kiedy?
