Będąc pacjentami bądź wizytując chorych w szpitalach, przywykliśmy do obrazu kroplówki z krwią. Nie jest to jednak zwykła kroplówka, jedna z wielu, jaką przetacza się choremu w trakcie leczenia.
Przetoczenie krwi i jej składników jest w pełnym tego słowa znaczeniu przeszczepieniem komórek. Musi się odbywać przy zachowaniu zgodności grup krwi i przestrzeganiu zasad bezpieczeństwa. Może być stosowane wyłącznie wtedy, gdy istnieją do tego ścisłe wskazania. Każdy składnik krwi to złożona substancja biologiczna, po przetoczeniu której mogą wystąpić różne powikłania.
Krew jest płynem ustrojowym niezbędnym do funkcjonowania organizmu człowieka, a także niezwykle cenną substancją biologiczną, bez której trudno sobie wyobrazić współczesną medycynę. Składa się z wyspecjalizowanych komórek, tj. krwinek czerwonych, płytkowych i białych, które zawieszone są w płynnym osoczu. I taką właśnie krew krwiodawca oddaje w centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa. Nazywamy ją krwią pełną. Stanowi ona przede wszystkim substancję wyjściową do otrzymania trzech podstawowych składników krwi, tj. koncentratu krwinek czerwonych, koncentratu krwinek płytkowych i osocza, a jako taka jest już bardzo rzadko stosowana w lecznictwie. Rozdzielenie krwi pełnej na podstawowe składniki odbywa się w centrum krwiodawstwa. Osocze wkrótce po pobraniu jest zamrażane. Stanowi samo w sobie składnik krwi i może być, bezpośrednio po rozmrożeniu, przetaczane pacjentowi albo też może stanowić surowiec, z którego uzyskuje się kilka substancji pochodnych, tzw. produktów krwiopochodnych. Są to już w pełnym tego słowa znaczeniu leki. Ich wytwarzanie zachodzi w specjalnych wytwórniach, już poza centrami krwiodawstwa.
Próby przetaczania krwi ludzkiej przy użyciu różnych metod były podejmowane od początku XIX w. Jednak u części chorych kończyły się one jednak tragicznie, gdyż nie znano jeszcze grup krwi i zasad bezpiecznego jej przetaczania. Powszechne i bezpieczne krwiolecznictwo stało się możliwe po odkryciu grup krwi układu ABO i czynnika Rh oraz opracowaniu metod pozwalających na przechowywanie pobranej krwi. W zasadzie faktyczny rozwój krwiolecznictwa datuje się od lat 40. ubiegłego wieku.
Podstawową zasadą współczesnego krwiolecznictwa jest dostarczanie choremu poszczególnych składników krwi, w zależności od tego, którego składnika niedobór jest przyczyną choroby. Jak dotąd, mimo trwających od wielu lat badań, nie wynaleziono jeszcze sztucznej krwi, dlatego też leczenie krwią oparte jest wyłącznie na krwi otrzymywanej od krwiodawców.
Krew jest bezcennym lekiem. Jest darem życia. Jedynym jej źródłem jest jak dotąd człowiek. O tym – w kolejnym numerze.
Co? Gdzie? Kiedy?
