OUN z polskiego punktu widzenia też była organizacją terrorystyczną, wspieraną i finansowaną przez ZSRR (!), Czechy, Litwę i Niemcy. Przeprowadzała krwawe zamachy; w 1931 r. zamordowała posła Tadeusza Hołówkę, a w 1934 r. ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego. Od 1921 do 1939 r. UWO i OUN zamordowała łącznie 36 Ukraińców, 25 Polaków, jednego Rosjanina i jednego Żyda.
Ale też liczni działacze OUN zostali aresztowani; po zabójstwie Pierackiego do aresztów trafiło 800 osób. Stepana Banderę skazano na karę śmierci, którą zamieniono na dożywotnie więzienie. Inni OUN-owcy też trafili do więzień. Swoje kary odbyli (lub wyszli na wolność we wrześniu 1939 r.)
Niejasne daty, niewłaściwie określenia
Także rok 1950 jest dziwną datą. UPA funkcjonowała w ZSRR do końca lat 50. XX w., a niewielkie jej oddziałki także i później – i chyba nie chodziło autorom ustawy o potępienie zbrojnego oporu Ukraińców przeciw sowieckiej okupacji. W Polsce walki z UPA trwały po wojnie, aż do operacji „Wisła” (przesiedlenie Ukraińców z Bieszczad na tzw. Ziemie Odzyskane) w 1947 r., a resztki upowców usiłowały wydostać się na Zachód. Ważnym wydarzeniem w 1950 r. była śmierć – lecz na terytorium ZSRR – dowódcy UPA Romana Szuchewycza. Ale chyba działania NKWD i zbrojne operacje Sowietów nie powinny interesować polskiego ustawodawcy?
Cała sprawa ma jeszcze inny, bardzo ważny wymiar. Warto bowiem zauważyć, że w języku ukraińskim „nacjonalizm” ma nieco inne znaczenie niż w polskim, choćby dlatego, że po ukraińsku „naród” to nacja, więc funkcjonują Nacjonalnyj Uniwersytet czy Nacjonalnyj Stadion. Ukraińska Wikipedia określa nacjonalizm jako ideologię i ruch społeczno-polityczny „stawiający na cel stworzenie i rozwój ukraińskiego, niepodległego państwa”, a więc coś, co nazwalibyśmy ideologią niepodległościową. Stąd pojęcie ruchu „radykalno-nacjonalistycznego”, bliższe polskiego pojęcia nacjonalizmu. OUN zaś kierował się specyficznym „integralnym nacjonalizmem”, będącym jakąś odmianą faszyzmu. Określenie użyte w ustawie jest więc po prostu błędne.
I tym bardziej działań polskiego Sejmu nie mogą zrozumieć Ukraińcy – niektórzy pojmują to jako krytykę wszelkich działań niepodległościowych ich przodków. A to jest po prostu fatalne.
Czekamy na wyrok
Przyjęcie ustawy o IPN jeszcze bardziej zaostrzyło polsko-ukraińskie relacje w sprawach historycznych. Przypomnijmy, że Ukraiński IPN powstrzymał ekshumacje polskich ofiar Wołynia w odpowiedzi na zdemontowanie nielegalnego pomnika ku czci UPA w polskich Hruszowicach. Niedawne rozmowy wicepremierów Polski – Piotra Glińskiego, i Ukrainy – Pawła Rozenki, nie przyniosły efektów. Z początku polska reakcja była wstrzemięźliwa, ale później pojawił się oficjalny komunikat ministra Krzysztofa Szczerskiego: „Kancelaria Prezydenta RP wyraża głębokie rozczarowanie wynikiem rozmów miedzy wicepremierami Ukrainy i Polski”. Stwierdzono w nim, że „brak decyzji strony ukraińskiej w fundamentalnej kwestii, jaką jest zniesienie zakazu polskich ekshumacji na terytorium Ukrainy oznacza poważny regres zaufania”.
Prezydent Andrzej Duda skierował ustawę o IPN do Trybunału Konstytucyjnego. Zaskarżył przepisy w części wyrazów dotyczących „ukraińskich nacjonalistów” oraz „Małopolski Wschodniej” (chodzi o teren trzech przedwojennych województw – lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego, dziś należący do Ukrainy; zdaniem części Ukraińców nazywanie go „Małopolską” może być przejawem polskich roszczeń terytorialnych). Znany jest już pięcioosobowy skład orzekający. Teraz trzeba czekać na wyrok.
Co? Gdzie? Kiedy?
