Masakra na wyspie

W 2011 r. chory z nienawiści fanatyk, pseudonacjonalista Anders Breivik, zdetonowawszy bombę w centrum Oslo, wyjechał na pobliską wyspę Utoya, gdzie z zimną krwią zamordował 69 uczestników obozu młodzieżówki Partii Pracy, którzy przebywali tam praktycznie bez żadnej ochrony. Morderca odbywa obecnie karę 21 lat więzienia w luksusowej celi, stale oskarżając liberalne państwo norweskie o domniemane złe traktowanie. Niedawno przemknął przez ekrany film „22 lipca” amerykańskiego reżysera Paula Greengrassa na ten temat, zrealizowany w stylu hollywoodzkim.

Utwór norweski charakteryzuje się oryginalną formą, przypominającą dokument. Mający doświadczenie operatorskie reżyser odtwarza przebieg wydarzeń, podążając z kamerą za grupą przerażonych nastolatków, uczestników obozu. Nie widzimy ukrywającego się w lesie mordercy, słyszymy natomiast strzały i padające na ziemię kolejne ofiary. Osiemnastoletnia Kaja ucieka przez las, starając się nawiązać kontakt z siostrą. Jej losy oglądamy do końca filmu. W trakcie strzelaniny na wyspie zapanowuje narastający chaos: przez kilkadziesiąt minut uczestnicy obozu nie mogą się zorientować, co się właściwie dzieje. Zaskoczenie władz i służb jest tak wielkie, że pomoc przychodzi zbyt późno, aby uratować nastolatków z masakry.

Film Erika Poppego daje do myślenia na temat przebiegu tragicznych wydarzeń. Najważniejszy wniosek z tego oryginalnego utworu dotyczy indolencji liberalnego państwa norweskiego w sprawie elementarnej ochrony młodzieży przed tego rodzaju wypadkami i terroryzmem. Dotyczy to także nauki samoobrony, która jest obecna chociażby w dobrze pojętym skautingu. Tu wszystkim się wydaje, że Norwegia jest państwem idealnie opiekuńczym, socjalnym, szczęśliwym, bezpiecznym – i że zawsze tak będzie. Breivik brutalnie zakłócił to poczucie. Film wydaje się zatem godny krytycznej refleksji.

„Utoya, 22 lipca” („Utoya 22. juli”), Norwegia, 2017. Reżyseria: Erik Poppe. Wykonawcy: Andrea Berntzen, Aleksander Holmen, Brede Fristad i inni. Dystrybucja: Aurora Films