OSKARŻENIA O PROZELITYZM
Trzeba jednak pamiętać, że niemal od początku odrodzenia religijnego w ówczesnym ZSRR, a później w Rosji, gdy Kościół katolicki zaczął odtwarzać swe struktury, towarzyszyła temu jawna niechęć ze strony Patriarchatu Moskiewskiego. Zarzucał on łacinnikom m.in., że wspierają działalność odrodzonego po dziesięcioleciach niebytu Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego, który – odbierając należące niegdyś do niego świątynie i inne budynki – zagraża ponoć prawosławnym na tym obszarze, oraz że katolicy uprawiają prozelityzm na „kanonicznych” obszarach prawosławnych, czyli w Rosji i sąsiednich krajach.
Zarzuty te nasiliły się jeszcze po podniesieniu 11 lutego 2002 roku przez Jana Pawła II dotychczasowych administratur apostolskich w europejskiej i azjatyckiej części Rosji do rangi diecezji. Wywołało to niemal histeryczną reakcję Patriarchatu, który na kilka lat de facto zerwał wszelkie stosunki z Watykanem i Kościołem powszechnym. W ramach represji za utworzenie przez papieża diecezji bp Jerzy Mazur, polski werbista będący ordynariuszem diecezji św. Józefa w Irkucku, został usunięty stamtąd 19 kwietnia 2002 roku i wysłany przymusowo z powrotem do Polski.
WZNOWIENIE KONTAKTÓW
W dniach 12-13 grudnia 1999 roku został zaproszony do Rosji metropolita gnieźnieński abp Henryk Muszyński, późniejszy następca kard. Glempa na stolicy prymasowskiej. Reprezentując Episkopat Polski na konsekracji katolickiej katedry Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Moskwie, abp Muszyński spotkał się jednocześnie m.in. z metropolitą Cyrylem.
Na zaproszenie abp. Muszyńskiego przybył we wrześniu 2005 roku na VI Zjazd Gnieźnieński metropolita Hilarion (Ałfiejew), wówczas będący prawosławnym biskupem Wiednia i Austrii, a od marca 2009 roku przewodniczącym Wydziału Zewnętrznych Stosunków Kościelnych Patriarchatu Moskiewskiego. W Gnieźnie zaapelował o powołanie wspólnego „katolicko-prawosławnego” sojuszu przeciwko niebezpieczeństwom „walczącego ateizmu, relatywizmu i islamu”. „Wspólnie możemy pomóc Europie w rozwiązywaniu wielu problemów” – przekonywał.
W styczniu 2008 roku abp Muszyński został zaproszony do Rosji przez władze miejskie Siergijew Posadu. Znalazł się w stolicy Rosji i w tymże klasztorze, gdzie m.in. uczestniczył w spotkaniach ekumenicznych. Miasteczko Siergijew Posad – duchowa stolica rosyjskiego prawosławia – utrzymuje bliskie kontakty z Gnieznem. We wrześniu 2009 roku przebywała w Polsce delegacja mnichów z tego klasztoru, odwiedzając m.in. Warszawę, Gniezno, Częstochowę i Płock. W klasztorze na Jasnej Górze otrzymali oni kopię ikony maryjnej, którą następnie zawieźli ze sobą do klasztoru, gdzie mają ją umieścić w kaplicy budowanej dla uczczenia polskich męczenników. Pustelnia św. Niła jest jednym z największych i najważniejszych klasztorów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.
WSPÓLNE PRZESŁANIE
Zostały nawiązane bilateralne kontakty Konferencji Episkopatu Polski z Patriarchatem Moskiewskim. Pierwsze spotkanie miało miejsce 26 lutego 2010 roku w Warszawie. Wówczas, jak głosił oficjalny komunikat: „Postanowiono rozpocząć prace nad projektem wspólnego dokumentu na temat wkładu naszych Kościołów w dzieło pojednania między narodami Rosji i Polski. Omówiono tematy przyszłego dialogu i zaproponowano powołanie dwustronnej komisji złożonej z przedstawicieli obu Kościołów. Za pożyteczne uznano zaproszenie do dialogu także przedstawicieli Kościoła Prawosławnego w Polsce i Kościoła Katolickiego w Rosji”. Na czele komisji katolickiej stanął abp Henryk Muszyński, a prawosławnej metropolita Hilarion, zwierzchnik Wydziału Zewnętrznych Kontaktów Kościelnych Patriarchatu. W skład komisji katolickiej wszedł także bp Stanisław Budzik, ówczesny sekretarz generalny KEP oraz bp Tadeusz Pikus, odpowiadający za komisję ekumeniczną Episkopatu.
Następne spotkanie odbyło się 4 czerwca 2010 roku. Uzgodniono wówczas główne tematy przyszłego, wspólnego dokumentu. Były to: dialog i pojednanie między oboma Kościołami i narodami, stanowisko na temat wspólnej historii oraz potrzeba świadectwa na przyszłość. Rozmowy pokazały jednak różnice w postrzeganiu wspólnej historii przez każdą ze stron.
Podczas trzeciego spotkania 1 czerwca 2011 roku zatwierdzono teologiczną część przyszłego dokumentu o pojednaniu, nie uzgodniono zapisów jego części historycznej. Na pytanie, czy obie strony chcą przeprosić za błędy i winy swoich narodów, podobnie jak to ujęto w polsko- niemieckim dokumencie z 1965 roku, abp Muszyński odpowiedział: „Bez wzajemnego przeproszenia dokument nie miałby sensu”. Natomiast metropolita Hilarion zaznaczył dyplomatycznie, że „są wydarzenia, o których musimy wspomnieć, i takie, które być może powinniśmy pominąć milczeniem”. Wyjaśnił przy tym, że o ile ten światowy dialog ekumeniczny, trwający już ponad 30 lat, skupiony jest na zagadnieniach teologicznych, to rozmowy z Kościołem katolickim w Polsce dotyczą przede wszystkim praktycznego wymiaru ekumenizmu, czyli odpowiedzi na pytanie, co oba Kościoły mogą wspólnie zrobić, stojąc wobec wyzwań, jakie stwarza współczesny świat.
Czwarte spotkanie przedstawicieli obu stron odbyło się 15 marca 2012 roku. Jak poinformował abp Budzik, dokonano wówczas niemal ostatecznej redakcji orędzia. I wreszcie ostatnie jak dotychczas spotkanie odbyło się 12 czerwca br. Uzgodniono na nim ostateczne poprawki dokumentu oraz ustalono szczegóły organizacyjne związane z uroczystością jego podpisania w trakcie sierpniowej wizyty patriarchy Cyryla w Polsce.
NIE ZWIEŃCZENIE, LECZ POCZĄTEK DIALOGU!
Wspólne przesłanie Kościoła katolickiego w Polsce i Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, które ma być podpisane 17 sierpnia na Zamku Królewskim w Warszawie, składa się z trzech części. Pierwsza jest wezwaniem do dialogu i pojednania, druga spojrzeniem na historię, ale w perspektywie przyszłości, trzecia to sformułowanie wspólnych zadań w dziedzinie świadectwa chrześcijańskiego wobec współczesnego świata.
„Punktem wyjścia jest wspólna wiara, przeświadczenie, że jako Kościoły zostaliśmy już pojednani w Jezusie Chrystusie, który zlecił nam posługę jednania w świecie. A więc spełniamy w tym zakresie misję samego Boga, która została wyznaczona Kościołom. Dlatego też wzywamy do nowych wysiłków, które mają zbliżyć nasze Kościoły i narody, oraz uczynić nas bardziej wiarygodnymi świadkami Ewangelii wobec współczesnego świata” – wyjaśnił w rozmowie z KAI abp Henryk Muszyński.
„Dokument zawiera wszystko, co było możliwe do uzyskania na obecnym etapie stosunków polsko-rosyjskich. Padają w nim słowa: Apelujemy do naszych wiernych, aby prosili Boga o wybaczenie krzywd, niesprawiedliwości i wszelkiego zła wyrządzonego sobie nawzajem. Jesteśmy przekonani, że jest to pierwszy krok procesu pojednania i wybaczenia, który nie jest łatwy ani prosty i trwać będzie zapewne przez lata” – dodał.
Mówiąc o części historycznej dokumentu, abp Muszyński przyznał, że „nasi rosyjscy partnerzy nie zwykli stawiać na jednej płaszczyźnie totalitaryzmu niemieckiego oraz totalitaryzmu bezbożnego komunizmu. Ponaddwuletnie rozmowy na temat dokumentu pokazały, że w sprawach dotyczących historii bardzo trudno na obecnym etapie jest dojść z Rosjanami do wspólnego stanowiska. Dlatego część historyczna dokumentu jest bardzo ogólnikowa. Widać, że w płaszczyźnie tematyki historycznej niezbędna jest najpierw olbrzymia, na dodatek wspólna praca historyków z obu krajów”.
 | Krzysztof Gołębiowski, Marcin Przeciszewski/KAI |
Co? Gdzie? Kiedy?
