Sprawa papieskiego prymatu w Kościele budzi kontrowersje co najmniej od podziału cesarstwa rzymskiego na wschodnie i zachodnie. Wcześniej nawet pogubienie się św. Piotra w relacjach między chrześcijanami żydowskiego i pogańskiego pochodzenia, choć skłoniło św. Pawła do ostrej reprymendy wobec pierwszego papieża, nie podważyło wyjątkowej pozycji tego pierwszego w Kościele. Długi proces rozchodzenia się dróg Kościoła wschodniego z Kościołem zachodnim, czyli łacińskiego z greckim, przypieczętowany został wielką schizmą wschodnią w 1054 r. Na tym jednak nie koniec, ponieważ po upadku Konstantynopola (1453 r.) roszczenia do bycia „trzecim Rzymem” wysuwa Moskwa. Jej religijne ambicje są przykrywką dla aspiracji politycznych, żeby Russkij Mir był nowym wcieleniem Pax Romana. Z tego względu dialog z Cerkwią moskiewską wydaje się niemożliwy.
W przypadku Konstantynopola spraw oddzielających go od Kościoła katolickiego jest niewiele. Po przedyskutowaniu osławionej kwestii Filioque, dotyczącej pochodzenia Ducha Świętego „od Ojca i Syna” czy „od Ojca przez Syna”, główna różnica zdań dotyczy prymatu papieża i jego nieomylności. Wszystko inne ma charakter kulturowy, a nie doktrynalny. Wydany 13 czerwca dokument Dykasterii ds. Popierania Jedności Chrześcijan „Biskup Rzymu. Prymat i synodalność w dialogach ekumenicznych i w odpowiedziach na encyklikę Ut unum sint” jest etapem w poszukiwaniu dróg jedności. Szerzej na s. 36 pisze o tym ze swojego punktu widzenia ks. dr Jacek Połowianiuk, były pracownik watykańskiej Kongregacji ds. Duchowieństwa.
Gotowość przedyskutowania rozumienia prymatu Piotra w Kościele wyrażali już św. Jan Paweł II i Benedykt XVI. Inicjatywę tę pielęgnuje również papież Franciszek. Podwaliny pod te działania położyli św. Jan XXIII, który zwołał Sobór Watykański II jako ekumeniczny, oraz św. Paweł VI, który z patriarchą Konstantynopola Atenagorasem 7 grudnia 1965 r., w przeddzień zakończenia soboru, znieśli wzajemne ekskomuniki obowiązujące od ponad dziewięciuset lat.
Pole do dyskusji na temat prymatu biskupa Rzymu istnieje. Nawet wewnątrz Kościoła katolickiego sprawowanie papieskiego prymatu wygląda przecież odmiennie w różnych wspólnotach. Katolickie Kościoły wschodnie jedność z papieżem rozumieją jako trwanie cum papa (z papieżem), a nie sub papa (pod zwierzchnictwem papieża). Mają własne zbiory norm prawnych, analogicznych do naszego kodeksu prawa kanonicznego, i inne regulacje w sprawie celibatu duchownych. Same wybierają patriarchów i biskupów, a papież tylko ten wybór zatwierdza. Wcale nie ujmuje to ich katolickości. Taki bardziej synodalny model prymatu mógłby być łatwiejszy do zaakceptowania także dla prawosławia.
W odniesieniu do nieomylności papieża warunkiem wstępnym będzie dobre jej zrozumienie. Katechizm Kościoła Katolickiego poucza: „Nieomylnością tą z tytułu swego urzędu cieszy się Biskup Rzymu, głowa Kolegium Biskupów, gdy jako najwyższy pasterz i nauczyciel wszystkich wiernych Chrystusowych, który braci swych umacnia w wierze, ogłasza definitywnym aktem naukę dotyczącą wiary i obyczajów” (KKK 891). Jako ostatni korzystał z tego św. Jan Paweł II, rozstrzygając o niemożności dopuszczania kobiet do kapłaństwa. Zwyczajnemu nauczaniu papieża i biskupów w encyklikach, listach i kazaniach wierni też powinni okazać „religijną uległość ducha”, różną od „uległości wiary”, jeśli nauczanie to prowadzi do „lepszego zrozumienia Objawienia w dziedzinie wiary i moralności” (por. KKK 982).
Problemem dla dialogu ekumenicznego oraz dla wszystkich zatroskanych o Kościół i o prawdę bywa doświadczanie zbyt szerokiego i wykoślawionego rozumienia nieomylności. Jakoby wszystko, co mówi papież, było nieomylne. Choćby to było w wypowiedzi dla mediów. Warunkiem powrotu do jedności Kościoła jest powrót do prawdy w jej nieskażonej postaci. Kościół katolicki zdaje się zwracać w tę stronę.
