Święty nie tylko od prezentów

Urodził się ok. 270 r. na terenie dzisiejszej Grecji, w mieście Patras. Przyszedł na świat jako jedyne dziecko bogobojnego chrześcijańskiego małżeństwa Teofana i Nonny, zamożnych obywateli miasta. Nadane chłopcu imię Nikolaos oznaczało „Zwycięzca narodów”. Od młodości wyróżniał się nie tylko pobożnością, ale też wrażliwością na ludzkie nieszczęścia. Po śmierci rodziców chętnie dzielił się majątkiem z biednymi. Kiedy dowiedział się, że trzy córki ubogiego mieszkańca miasta nie mogą wyjść za mąż, gdyż ich ojca nie stać na posag, podrzucił im ukradkiem większą sumę pieniędzy.

Rozdawszy majątek, poświęcił się służbie Bogu. Wybrany na biskupa Myry – dzisiejszego miasta Demre w Turcji – podbił serca wiernych nie tylko gorliwością pasterską, lecz także troską o ich potrzeby materialne. Zarządzając diecezją, zasłynął świętością i cudami. Opowiadano o nim, że jako biskup przez osobistą interwencję u cesarza Konstantyna Wielkiego (306–337) uratował trzech młodzieńców, niesłusznie skazanych przez cesarza na śmierć. Inna legenda mówi, że Mikołaj swoją modlitwą uratował od niechybnego utonięcia rybaków w czasie gwałtownej burzy na morzu. Miał nawet wskrzesić biedaków zamordowanych przez kupca, któremu nie mieli czym zapłacić za żywność. Podczas zarazy z narażeniem życia pielęgnował chorych i usługiwał im ze swoich dóbr.

W czasie prześladowania za czasów cesarzy Dioklecjana i Maksymiana bp Mikołaj został uwięziony. Odzyskał wolność dzięki edyktowi Konstantyna Wielkiego. Św. Grzegorz twierdzi, że Mikołaj brał potem udział w Soborze Nicejskim (325 r.), na którym sformułowano pierwszą część Credo nicejsko-konstantynopolitańskiego, odmawianego do dzisiaj podczas niedzielnych Mszy świętych.

Zmarł, jak mówi tradycja, 6 grudnia między rokiem 345 a 352, w wieku prawie 70 lat. Podobno w chwili jego śmierci ukazały się anioły i rozbrzmiały chóry anielskie. Ciało bp. Mikołaja spoczęło w kościele w Myrze. Dziś można oglądać tu ruiny świątyni z miejscem po sarkofagu, w którym został pochowany. W mieście znajduje się pomnik św. Mikołaja otoczonego gromadką dzieci.

Z MYRY DO BARI

Kiedy tereny dzisiejszej Turcji najechali muzułmanie, 9 maja 1087 r. marynarze przewieźli szczątki bp. Mikołaja do włoskiego miasteczka Bari nad Adriatykiem. Przy noszącej jego imię bazylice w Bari przechowywany jest dokument z XII w., opisujący dzieje sprowadzenia relikwii świętego. Stąd nie tylko 6 grudnia, ale i 9 maja w Kościele katolickim obchodzone jest jego wspomnienie.

Wokół postaci św. Mikołaja narosło wiele legend. Uważany jest za patrona dziewcząt pragnących wyjść za mąż, kobiet pragnących urodzić dziecko, noworodków, ludzi morza, flisaków, dokerów, kupców, młynarzy, piekarzy, rzeźników, krawców, tkaczy, podróżnych i pielgrzymów, więźniów, adwokatów, notariuszy, handlarzy winem i zbożem, właścicieli i żebraków. Zaliczany był do Czternastu Świętych Wspomożycieli.

Św. Mikołaj od wielu wieków nieprzerwanie cieszy się szczególną czcią. Już w czasach Justyniana, w VI w., w Konstantynopolu znajdowała się bazylika zbudowana ku jego czci. Od IX w. na Wschodzie oraz od XI w. na Zachodzie jest on jednym z najpopularniejszych świętych. Liczne legendy mówią o nim jako młodym człowieku, który zdecydował się poświęcić swoje pieniądze na działalność charytatywną, a całe swoje życie na nawracanie grzeszników.

Papież Urban II w 1089 r. poświęcił grobowiec świętego w bazylice w Bari. Odbył się tam wtedy synod, którego celem było połączenie Kościoła prawosławnego z rzymskim. Już w czasach współczesnych, w lutym 2020 r., papież Franciszek zwołał w Bari spotkanie biskupów z dwudziestu krajów tego regionu pod hasłem „Morze Śródziemne granicą pokoju”, poświęcone szukaniu dróg braterstwa i pojednania między mieszkającymi tam narodami. Zaproszeni zostali zwierzchnicy wszystkich Kościołów Bliskiego Wschodu, by modlić się za prześladowanych chrześcijan i o pokój.

Biskup z Myry, czczony jako święty przed rozłamem chrześcijaństwa, wciąż otaczany jest kultem przez wiernych na Wschodzie i Zachodzie. Przy relikwiach św. Mikołaja gromadzą się chrześcijanie katolicy, prawosławni i ewangelicy. Św. Mikołajowi przypada więc szczególna, ekumeniczna rola.

ŚWIĘTY OD PREZENTÓW

Zwyczaj wręczania dzieciom prezentów powstał w średniowieczu. Jego początki to udzielanie stypendiów i zapomóg przez szkoły mające za patrona św. Mikołaja. Z upływem lat zwyczaj ten przekształcił się w obdarowywanie prezentami dzieci, a także wszystkich członków rodzin. Co najmniej od XV w. istniał zwyczaj budowania „łódeczek św. Mikołaja”, w które święty miał składać prezenty. Z czasem łódeczki zastąpiły buty i skarpety lub – w regionach protestanckich – adwentowe talerze z darami.

Św. Mikołaj kojarzony jest więc głównie z podarkami, którymi obdarzamy się w grudniu. Jednak popkulturowa postać w czerwonej czapeczce nie ma wiele wspólnego z biskupem z Myry