Święty Józef i Egipt

Boże objawienie otrzymane przez Świętego Józefa wskazuje na Egipt jako miejsce docelowe dla uciekającej z Betlejem Świętej Rodziny. Bóg nie tłumaczy, dlaczego to właśnie Egipt zostaje przez Niego wybrany, a Józef nie pyta. W ten sposób okazuje świętą uległość względem woli Bożej, ale niewątpliwie dostrzega też związek między tym Bożym nakazem a rolą Egiptu w historii narodu Izraela. Aby zrozumieć, na czym polegał ten związek, musimy wrócić do Starego Testamentu.

DLACZEGO EGIPT?

Ewangelista Mateusz nawiązuje do Egiptu cztery razy i tylko w odniesieniu do Świętej Rodziny. Zaznacza, że nakaz, aby udała się do tego kraju, był spełnieniem słów Księgi Ozeasza: „Z Egiptu wezwałem Syna mego” (Oz 11, 1). Te słowa, wypowiedziane siedemset lat przed Chrystusem, odnosiły się do wyjścia Izraelitów z Egiptu. Już bowiem w Księdze Wyjścia Bóg określił naród Izraela mianem swojego syna pierworodnego (Wj 4, 22). Dlaczego zatem proroctwo Ozeasza odnoszące się do powrotu Izraelitów z Egiptu musiało się spełnić w życiu Pana Jezusa?

W poszukiwaniu odpowiedzi nasza starotestamentowa wędrówka prowadzi przez etymologię. W języku hebrajskim słowo „Egipt” brzmi Mitsraim. Ten termin pojawia się po raz pierwszy w Biblii, w Księdze Rodzaju, jako imię jednego z wnuków Noego (por. Rdz 10, 13). Mitsraim stał się ojcem ludu egipskiego, który otrzymał jego imię. Dlatego też tą samą nazwą określono ziemię, na której zamieszkali potomkowie wnuka Noego.

Oprócz tego słowo mitsraim może pochodzić z hebrajskiego źródłosłowu „uciskać” lub „zadać cierpienie”. Jest to znamienne, ponieważ Egipt na kartach Starego Testamentu jest ukazany jako miejsce schronienia przed uciskiem i cierpieniem lub jako mocarstwo, które jest przyczyną takich doświadczeń.

Gdy w Kanaanie panował głód, Abraham z małżonką Sarą udali się tymczasowo do Egiptu, tak że Egipt stał się dla nich miejscem ocalenia. Po wielu latach trafił tam prawnuk Abrahama – Józef egipski – który uratował od głodu Egipcjan oraz swoich braci i ojca – Jakuba. W ten sposób ów kraj wcześnie wpisał się w dzieje wyznawców judaizmu jako miejsce ucieczki i błogosławieństwa, zwłaszcza dla patriarchów Izraela. W ich przetrwaniu na ziemi egipskiej można dostrzec zapowiedź przetrwania całego przyszłego ludu Izraela, z którego wywodził się Pan Jezus.

Powyższe obserwacje prowadzą do wniosku, że udanie się św. Józefa wraz z Matką Bożą i nowonarodzonym Synem Bożym do Egiptu zostało zapowiedziane przez udanie się tam Abrahama z Sarą oraz Józefa egipskiego, jego braci i ojca Jakuba. Jednak w pamięci Izraela Egipt zapisał się również jako miejsce ucisku ze względu na doświadczenie niewolnictwa Hebrajczyków w tym kraju. Na tej podstawie w tradycji Kościoła pierwotne wyjście Izraelitów z Egiptu stało się obrazem nawrócenia duchowego i moralnego każdego, kto przeszedł z życia grzesznego do życia w Chrystusowej łasce, a ostatecznie do życia wiecznego w niebie.

NOWY MOJŻESZ

Wyzwolenie Izraelitów z egipskiej niewoli za pośrednictwem Mojżesza wywarło tak wielki wpływ na tożsamość żydowską, że Żydzi do dziś rozważają swoje losy w świetle wyjścia ich przodków z Egiptu. W literaturze rabinicznej spotykamy się z przekonaniem, że gdy przyjdzie na świat Mesjasz, będzie on jakby nowym Mojżeszem, podobnym w swoich dziejach do pierwszego Mojżesza. Nowy Mojżesz – mówili rabini – zaprowadzi naród wybrany do nowej Ziemi Obiecanej, gdzie będzie panował jako mesjański Król.

Tego rodzaju oczekiwania wynikały z proroctwa Mojżesza tuż przed śmiercią: „Pan, Bóg twój, wzbudzi ci proroka spośród braci twoich, podobnego do mnie” (Pwt 18, 15). A ponieważ Egipt odgrywał tak ważną rolę w życiu Mojżesza, można było się spodziewać, że ten sam kraj będzie pełnił znamienną funkcję również w życiu nowego mesjańskiego Mojżesza.

Spośród Ojców Kościoła najbardziej zwracali na to uwagę św. Jan Chryzostom i św. Augustyn, którzy dostrzegli w Chrystusie nowego Mojżesza. W związku z tym zauważmy, że narodziny Mojżesza miały miejsce pod znakiem zagrożenia dla jego życia ze strony faraona. Został ocalony dzięki egipskiej interwencji (przez córkę faraona), a później, jako młody człowiek, uciekł z Egiptu. Następnie wrócił do tego kraju z rodziną, ale tam czekało go nowe zadanie: Bóg posłał go do faraona, aby uwolnił Hebrajczyków. Mojżesz wyprowadził ich z Egiptu, przeprowadził przez pustynię i dotarł z nimi do Ziemi Obiecanej, chociaż sam już do niej nie wszedł.