Jedna wielka bitwa

O trudach ewakuacji przez Węgry, rozczarowaniu biernością Francuzów i ich naiwną wiarą w linię Maginota, polach walki Europy i Afryki – pisze Joanna Wieliczka-Szarkowa, autorka m.in. publikacji „Żołnierze Niepodległości 1914-1918” czy „Żołnierze wyklęci”. Opowiadając o losach Polaków walczących na frontach II wojny światowej, z charakterystyczną dla siebie swobodą łączy historyczną narrację z relacjami świadków. Precyzyjnie wymienia brygady, korpusy i bataliony, liczy żołnierzy i sprzęt, by za chwilę oddać głos uczestnikom tamtych wydarzeń. Pozwala w ten sposób na szerokim planie statystyk dostrzec ludzi z krwi i kości, ich motywacje i – graniczącą czasem z szaleństwem – odwagę.

„Jesteśmy małą garstką, z pewnością mniejszą niż ci, na których uderzymy. Zupełnie bez artylerii polowej. Zbliża się noc. Jedyna nadzieja powodzenia – to kompletne zaskoczenie. Trzeba to ryzyko wziąć na swoje barki. Zebrałem oficerów i pełne załogi czołgowe (…). Uczono ich w warunkach normalnych i przyzwyczaili się do tego, że czołgami nie naciera się w nocy, że czołgami nie naciera się na las ani na miasto. Ale w naszych warunkach tylko tak właśnie zrobić możemy” – cytuje wspomnienia gen. Maczka. Ile podobnych, „szaleńczych” decyzji polscy oficerowie musieli podejmować przez te tragiczne lata?Wieliczka-Szarkowa w swojej książce skupia się nie tylko na znanych wszystkim walkach o Narwik, Tobruk, Monte Cassino czy powietrznych starciach podczas bitwy o Anglię, ale pisze również o rzadziej wspominanych bojach – choćby tych w Lotaryngii, Alzacji i Szampanii. Autorka przywołuje również momenty niezwykłe i wzruszające – jak pogrzeb poległych na norweskiej ziemi Strzelców Podhalańskich, podczas którego na zgliszczach po bitwie nad fiordami wirtuoz skrzypiec por. Jan Rydel grał „Marsza Żałobnego” Chopina czy wymarsz Brygady Strzelców Karpackich z Syrii i polską Mszę Świętą nad Jeziorem Tyberiadzkim.

Publikacja opatrzona jest poruszającym wstępem prezydentowej Karoliny Kaczorowskiej – córki, siostry i żony „polskich mężczyzn ubranych w tamten wojenny czas w mundury II Korpusu”. Do książki Wydawnictwo AA dołączono płytę z pieśniami wojskowymi w wykonaniu Centralnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego oraz Zespołu Teatru Klasycznego. Po przeczytaniu książki warto posłuchać choć przez chwilę; „Czerwone maki” czy „Karpacka Brygada” jeszcze raz opowiedzą tę samą historię.

Bitwy polskich żołnierzy – stoczyli ich wiele. Ale Joanna Wieliczka-Szarkowa uświadamia nam, że tak naprawdę była tylko jedna. Bitwa o wolną Polskę.

Joanna Wieliczka-Szarkowa, „Bitwy polskich żołnierzy 1940-1944”, Wydawnictwo AA, Kraków 2014, 384 strony.

Sylwia Gawrysiak Idziemy nr 33 (465), 17 sierpnia 2014 r.