Nowy lewiatan?

Rozwój sztucznej inteligencji (AI, artificial intelligence) już dziś może przyprawiać o zawrót głowy. Jak będzie wyglądał świat za 15 lat, jeśli postęp w tej dziedzinie utrzyma się na podobnym poziomie? Pewne jest, że machina, którą w ruch wprawili programiści i inżynierowie, nie zatrzyma się. Tempo i zakres zmian dokonujących się w nauce, gospodarce czy życiu społecznym pod wpływem sztucznej inteligencji będą się tylko zwiększać.

Niektórzy wpadają w hurraoptymizm, że dzięki AI świat pozbędzie się wielu problemów i ograniczeń. Nie brakuje jednak głosów krytyki, przedstawiających tę technologię jako główne zagrożenie dla ludzkości w najbliższych latach. Wydaje się, że te głosy wybrzmiewają mocniej. Wiadomo, obawiamy się tego, co nieznane.

W katastroficznych wizjach rozwój AI rodzi strach przed wyłonieniem się nowego lewiatana, który miałby zwrócić się przeciwko człowiekowi. Jeszcze nie wiadomo, jaką formę miałby przyjąć ów potwór. Bezcielesny algorytm opanowujący przepływ informacji? Humanoidy odpowiadające na wszystkie ludzkie potrzeby i zamykające człowieka w getcie? Supertwórcze i superefektywne roboty zalewające świat swoimi wytworami?

Na razie takie wizje są mało prawdopodobne. Wchodzenie AI do różnych dziedzin życia wiąże się jednak z wyzwaniami. Zmienia się rynek pracy. W sektorze usług zadania wykonywane dotychczas przez ludzi są przejmowane przez awatary. Załatwiając sprawę przez telefon, coraz częściej rozmawiamy z „autonomicznym doradcą klienta”, czyli przemawiającą ludzkim głosem sztuczną inteligencją, która jest w stanie udzielić potrzebnej informacji. W firmach zajmujących się analizą danych lub projektowaniem wiele zadań już wykonują algorytmy AI. W sektorze produkcyjnym roboty zajmują miejsce ludzi przy montażu aut, komputerów czy urządzeń RTV/AGD. Sztuczna inteligencja wchodzi do transportu, medycyny, branży rozrywkowej.

Młodzi ludzie ochoczo korzystają z różnego rodzaju narzędzi opartych na technologii sztucznej inteligencji. Uczeń, który chce szybko i bezboleśnie przebrnąć przez etap pisania wypracowań, rozwiązywania zadań matematycznych i testów językowych, może skorzystać z ogólnodostępnych programów. Czas od wpisania stosownej komendy do pojawienia się efektu końcowego może trwać krócej niż zaparzenie herbaty.

Wyzwania związane z AI w gospodarce czy edukacji są bardzo poważne i wymagają podjęcia działań już teraz. Istnieje bowiem ryzyko, że człowiek, zamiast rozwiązywać istniejące problemy, będzie na własne życzenie tworzył sobie nowe. Wprawdzie roboty i inne udogodnienia związane z AI mogą poprawiać komfort naszego życia, wydajność pracy itp. Ale czy wszystkie produkty sztucznej inteligencji podadzą człowiekowi pomocną dłoń? Niekiedy może to być zatruty owoc fake newsów, deep fake’ów, utraty pracy, lenistwa w pracy nad sobą, spłycania wyobraźni, bogacenia się bogatych, a ubożenia ubogich.

Dlatego na AI potrzeba spojrzeć także jako na zjawisko etyczne. Kościół ma tu wiele do powiedzenia, dzięki wielowiekowej tradycji kształtowania i wspierania kultury, nauki i techniki. Papież Franciszek w swoich wypowiedziach na temat AI wskazuje na konieczność postawienia wyraźnych granic technologiom zbudowanym przez sztuczną inteligencję, aby niezmiennie służyły dobru człowieka, wspierały jego integralny rozwój. W żadnym wypadku AI nie może pomniejszać czy niszczyć godności człowieka. Taka myśl znalazła się również w omawianej niedawno na łamach „Idziemy” nocie połączonych Dykasterii Nauki Wiary oraz Kultury i Edukacji „Antiqua et nova”. Sztuczna inteligencja jest w stanie mnożyć pewne dobra, nie zastąpi jednak geniuszu ludzkiej inteligencji, która daje możliwość budowania wielopoziomowych i głębokich relacji ludzi z samymi sobą i z Bogiem.