Zaburzenia elektrolitowe

Elektrolity znajdują się we wszystkich płynach w organizmie. Odpowiadają za gospodarkę wodną, za prawidłowe funkcjonowanie układu mięśniowego i nerwowego oraz za utrzymywanie prawidłowego pH płynów w organizmie. Ich niedobór lub nadmiar ma wielkie znaczenie dla funkcjonowania człowieka. Do utraty elektrolitów (szczególnie potasu, magnezu, sodu i chloru) najczęściej prowadzą wymioty, biegunka lub wysoka gorączka. Także nadmierne pocenie, zarówno w czasie upałów, jak i po intensywnym treningu oraz niektóre leki mogą powodować obniżenie ich stężenia.

Bardzo niebezpieczny może być obniżony poziom potasu we krwi. Jest on częstą przyczyną zaburzeń pracy serca (zaburzenia rytmu), omdleń, osłabienia, może także powodować uczucie zmęczenia oraz drętwienia i kurcze kończyn.

Jeśli podejrzewamy u siebie niedobór potasu, najpierw należy ustalić przyczynę i w miarę możliwości zlikwidować ją; następnie proponuję, aby poziom potasu wyrównać naturalnymi metodami, na przykład spożywając produkty zawierające jego dużą ilość. Należą do nich: pomidory, banany, ziemniaki, soki owocowe, suszone morele, fasola, wody mineralne. Niski poziom potasu jest niebezpieczny, ale jeszcze gorszy jest poziom podwyższony. Zdarza się tak w wielu schorzeniach, ale najczęściej u pacjentów z niewydolnością nerek oraz jako działanie uboczne leków. Dlatego najlepiej oznaczyć stężenie potasu we krwi (norma 3,4-5,0 mmol/l) zanim sięgniemy po tabletki (z tego powodu potas w większych dawkach dostępny jest tylko na receptę).

Niedobór sodu występuje rzadko. Najczęstszą przyczyną niskiego poziomu sodu może być upośledzenie wydalania wody. Niedobór sodu powoduje omdlenia, zaburzenia równowagi, znaczne osłabienie. Organizm ma pewne mechanizmy chroniące przed nadmierną utratą sodu, dlatego uzupełnianie niedoborów sodu musi być ostrożne. Nadmierna podaż sodu jest często przyczyną obrzęków i nadciśnienia tęniczego.

Chlor w dużej ilości znajduje się w soku żołądkowym, jego niedobór występuje często na skutek wymiotów. Obniżony poziom chloru wpływa nie tylko na zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, ale także gospodarki kwasowo-zasadowej.

U wielu osób rozpoznaje się niedobór magnezu. Przyczyn jest wiele, najczęściej jest nią nieprawidłowe odżywianie. Kawa, herbata, napoje gazowane, alkohol wypłukują magnez z organizmu, dieta zawierająca tłuste mięsa i sery zmniejsza wchłanianie magnezu, podobnie stosowanie preparatów wapnia czy zalecane przez lekarzy spożywanie produktów zawierających błonnik przyspieszając pasaż pokarmu przez jelita zmniejszają wchłanianie magnezu. Niektóre leki oraz środki antykoncepcyjne mogą być przyczyną niedoboru magnezu. Niedobór magnezu może powodować zaburzenia rytmu serca, skurcze i drętwienie kończyn, bezsenność, zmęczenie, nadpobudliwość, stany depresyjne. Niedobór magnezu można uzupełnić spożywając warzywa, kaszę gryczaną, orzechy, figi, pestki z dyni i czekoladę. Przedawkowanie magnezu zdarza się bardzo rzadko, jest możliwe szczególnie u osób starszych oraz u pacjentów z niewydolnością nerek. Dlatego zachęcam do regularnego spożywania preparatów magnezu.

Izabela Pakulska - lekarz Idziemy nr 41 (473), 12 października 2014 r.