fot.pixabay.com / CC0
A jednak chciałbym dziś zwrócić Państwa uwagę właśnie na pewien specyficzny kalendarz na rok 2021. Specyficzny, ponieważ wprawdzie swoją formą nawiązuje on do niegdyś bodaj najbardziej popularnych kalendarzy „kartkowych”, zwanych też „zdzierakami”, ale za to zawarte w nim treści są dość nietypowe.
„Zdzieraki” na jednej stronie zawsze mają cyfrowe oznaczenie kolejnego dnia miesiąca, nazwę tego miesiąca, wskazanie dnia tygodnia, imiona osób obchodzących danego dnia imieniny, a także godziny wschodu i zachodu słońca oraz księżyca. Druga strona każdej kartki takiego kalendarza zostawia już więcej dowolności jego twórcom. Zwykle umieszcza się tam jakieś ciekawostki, porady, przepisy kulinarne itp. W niektórych księgarniach znajdą Państwo kalendarz z hasłem „Ogarnij język polski” na stronie tytułowej. Jego pomysłodawcą jest wspominany tu już niegdyś leksykograf i popularyzator wiedzy o polszczyźnie Maciej Czeszewski, współautorami tekstów byli językoznawcy związani z Fundacją Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego, a redaktorem całości – dr Magdalena Wanot-Miśtura, pełniąca funkcję prezesa tejże fundacji. Warto dodać, że taki kalendarz został wydany już po raz trzeci.
Zgodnie z okładkowym hasłem „Ogarnij język polski” i jego swobodną stylistyką na każdej kartce tego polonistycznego „zdzieraka” znaleźć można różnego rodzaju językowe ciekawostki i porady napisane w przystępnej, a przy tym atrakcyjnej formie. Nie są one przypadkowe, ale też nie tworzą jednej spójnej serii na cały rok. Twórcy kalendarza zadbali o różnorodność tematyczną i zaproponowali kilka cykli, które przeplatają się ze sobą na kolejnych kartkach. Jakie to cykle? Prof. Monika Kresa stworzyła dwa: „Mały Książę mówi językami” oraz „W Polskę idziemy”.
Ten pierwszy poświęcony jest różnorakim wersjom językowym słynnej powieści Antoine’a de Saint-Exupéry’ego, a jest ich ok. 250! Autorka przywołuje m.in. fragmenty w gwarze mazurskiej i śląskiej. Oto przykład: „– Richtik znami abi to, co ôswojim – poziedżiáł Lÿs. – Ludżie ûz so za mało casowe, cobi cokolziek poznacz” („Małi Princ” w przekładzie Piotra Szatkowskiego – Mazury); „– Rozumiy się ino to, co się ôswoji – rzekła liszka. – Ludzie już niy maj? czasu na rozumiynie” („Mały Princ” w przekładzie Grzegorza Kulika – Śląsk). Wersja znana większości czytelników „Idziemy”, czyli przekład Jana Szwykowskiego, brzmi: „– Poznaje się tylko to, co się oswoi – powiedział lis. – Ludzie mają zbyt mało czasu, aby cokolwiek poznać”.
Cykl „W Polskę idziemy” swoim tytułem nawiązuje, rzecz jasna, do znanej piosenki autorstwa Wojciecha Młynarskiego, brawurowo wykonywanej przez Wiesława Gołasa. Kolejne minifelietony poświęcone są jednak nie językowi takich piosenek, lecz ciekawostkom związanym z nazwami polskich miejscowości. Możemy się z nich dowiedzieć np., że w Polsce istnieje aż 37 miejscowości (a właściwie ich części czy też kolonii), które noszą nazwę „Korea” i wpisują się w ogólniejszą tradycję nadawania nazw będących swego rodzaju pamiątką – jak pisze autorka – „mniej lub bardziej dobrowolnych podróży do różnego rodzaju egzotycznych miejsc”. Z innego szkicu dowiemy się z kolei, że nazwa mazowieckiej miejscowości Całowanie bezpośrednio nie ma nic wspólnego z jakimkolwiek pocałunkiem. Jest ona „nazwą dzierżawczą, utworzoną od staropolskiego imienia «Całowan». Imię to pochodzi od czasownika «całować», tak jak imię «Poznan» powstało od czasownika «poznać». Całowanie stanowiło więc własność (być może pole lub włości) Całowana”.
Kolejne cykle i kolejne językowe ciekawostki z polonistycznego kalendarza – za tydzień.
Co? Gdzie? Kiedy?
