Najistotniejsza zmiana to wprowadzenie łącznej pisowni partykuły nie ze wszystkimi imiesłowami przymiotnikowymi. Przypomnę, że dawniej zalecano taką pisownię wówczas, gdy mowa była o stałej cesze czegoś, a pisownię rozdzielną, gdy połączenie odnosiło się do cechy chwilowej. Wszyscy zapewne pamiętają szkolne kłopoty ze zrozumieniem tej zasady i nauczeniem się, kiedy należy pisać „niepalący”, a kiedy – „nie palący”. Właśnie przede wszystkim problemy z rozróżnieniem niekiedy subtelnych zmian znaczeniowych sprawiły, że obecnie zaleca się pisownię łączną tych imiesłowów niezależnie od tego, czy używane są w znaczeniu przymiotnikowym czy też czasownikowym. Należy pisać więc nie tylko np. Niepalący Piotr w wagonie dla niepalących trzymał w rękach niedojedzone jabłko i niedoczytaną książkę, lecz także: Niemający odpowiedniego obuwia i niebiegnący, niebiorący udziału w dzisiejszym maratonie Piotr stał z boku. W związku z tym, że nowa zasada łamie wieloletnie przyzwyczajenia, Rada Języka Polskiego dopuszcza wariantywną pisownię rozdzielną właśnie w przypadku oczywistych użyć czasownikowych typu nie mający czy nie biegnący. Wydaje się jednak, że pisownia łączna z czasem zyska powszechną aprobatę jako regularna i eliminująca wszelkie wątpliwości.
Kolejna ważna zmiana związana jest z nazwami geograficznymi. Rozszerzono mianowicie zakres stosowania łącznika w wieloczłonowych nazwach rzeczownikowych. Dziś z dywizem należy zapisywać wszystkie takie nazwy, np. Warszawa-Białołęka, Konstancin-Jeziorna, Busko-Zdrój, Katowice-Bogucice itp. Rzecz jasna, dotyczy to wyłącznie nazw złożonych z samych rzeczowników. W innych przypadkach nadal obowiązuje pisownia rozdzielna, np. Jelenia Góra, Mińsk Mazowiecki, Małe Ciche.
Inna zasada ortograficzna dotyczy specyficznego użycia wielkiej litery. Chodzi mianowicie o potoczne jednowyrazowe nazwy przedszkoli, szkół, uczelni, bibliotek i podobnych instytucji. Przyjęto rozstrzygnięcie, że nazwy takie zapisuje się wielką literą, np. Jagiellonka (Biblioteka Jagiellońska), Filmówka (Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna), Poniatówka (Liceum Ogólnokształcące im. Księcia Józefa Poniatowskiego), Królówka (Liceum Ogólnokształcące im. Królowej Jadwigi) itp.
Nazw własnych dotyczy również następne orzeczenie. Otóż w nazwach typu Dumas ojciec, Dumas syn, Strauss starszy, Strauss młodszy, Paweł junior, Paweł senior itp. człony podrzędne powinny być zapisywane bez łącznika i małą literą. Wyjątkiem są połączenia odnoszące się do postaci starożytnych, utrwalone tradycją w innej formie, np. Pliniusz Starszy.
Rada Języka Polskiego dopuściła wariantywną pisownię bardzo często używanego skrótu od nazwy Dziennik Ustaw / Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej: można go zatem zapisywać albo bez kropek, albo z dwiema kropkami: DzU albo Dz.U.
dr Tomasz Korpysz |