Przyszedł czas na najliczniejszą grupę specyficznego słownictwa używanego przez polskich motocyklistów, czyli neosemantyzmy.
fot. pexels.com
Po przywoływanych przed tygodniem neologizmach i zapożyczeniach przyszedł czas na najliczniejszą grupę specyficznego słownictwa używanego przez polskich motocyklistów, czyli neosemantyzmy. Jak już niegdyś pisałem, wyrazy o zmienionym znaczeniu zwykle stanowią najbogatszą grupę leksykalną we wszystkich odmianach środowiskowych polszczyzny, nie inaczej jest i w tym przypadku. Warto przy okazji dodać, że podstawą nadania jakiemuś istniejącemu słowu nowego znaczenia zwykle jest albo metafora (opierająca się na podobieństwie nazywanych obiektów), albo metonimia (która z kolei opiera się na jakiejś ich styczności). Przejdźmy do przykładów.
Każdy motocykl ma kierownicę – istnieje wiele ich różnych rodzajów, które miewają swoje specyficzne nazwy, ale w opisywanym języku środowiskowym funkcjonuje także ogólne określenie ster. Podobnie jest w przypadku nakrycia głowy: wśród licznych wyrazów i wyrażeń odnoszących się do poszczególnych rodzajów kasków chroniących głowę motocyklisty (jest ich wiele w zależności od kształtu i funkcji) istnieje także określenie ogólne, obejmujące wszystkie ich typy, czyli garnek. Innym elementem wyposażenia motocykla może być komin – długa rura wydechowa, skierowana ku górze. Z kolei siodło to rodzaj niedużego siedziska motocyklowego przeznaczonego dla jednej osoby. Duże siedzisko złożone z dwóch elementów (siedzenia dla kierowcy i dla pasażera), połączonych ze sobą w jedną całość, określa się zaś mianem kanapy. Warto jeszcze przywołać żółwia – jest to nazwa jednego z rodzajów ochraniaczy na kręgosłup motocyklisty.
Dotychczasowe przykłady były dość czytelne – nawet osoba nienależąca do środowiska motocyklistów mogłaby się domyślić znaczenia przywołanych rzeczowników. Nieco trudniej byłoby komuś takiemu zrozumieć znaczenie dwóch kolejnych rzeczowników. Otóż jeden z rodzajów niewielkich skórzanych toreb czy raczej sakiewek, które są mocowane do przedniej lampy motocykla, nazywa się piórnikiem, zaś słowa piec używa się niekiedy na określenie silnika motocykla. Nieoczywisty znaczeniowo jest też plecaczek, nieco żartobliwa nazwa pasażera, który swoim ciałem ściśle przywiera do pleców kierowcy. I jeszcze jeden wyraz z takiej grupy: budzik. Motocykliści określają tym mianem prędkościomierz w swoim pojeździe.
Co łączy wszystkie wymienione neosemantyzmy? Podstawą ich powstania była metaforyzacja: każdorazowo użytkownicy omawianego języka środowiskowego zauważyli mniejsze lub większe podobieństwo bliskiego im przedmiotu czy elementu pojazdu do jakiegoś dobrze znanego wszystkim obiektu. W przypadku steru, garnka, siodła czy kanapy skojarzenie jest oczywiste. Piórnik i żółw wymagają już chwili namysłu, ale tu także we właściwym odtworzeniu znaczenia pomaga wyraźnie widoczne podobieństwo. Podobnie jest z plecaczkiem. Bardzo interesująca jest natomiast sytuacja z budzikiem. Kiedy przyjrzymy się współczesnym prędkościomierzom, to okaże się, że najczęściej są to zwykłe elektroniczne wyświetlacze, jakie znamy także z innych pojazdów, maszyn i urządzeń. Skąd zatem taka – na pierwszy rzut oka zupełnie niepasująca – nazwa? Otóż dawniej w motocyklach używano prędkościomierzy analogowych, ze wskazówką, które zwykle były metalowe i miały okrągły kształt, rzeczywiście więc przypominały stare budziki. Choć wraz z rozwojem techniki i zmianą wyglądu prędkościomierzy pierwotna motywacja się zatarła, nazwa pozostała.
Co? Gdzie? Kiedy?
