Naukę przekazywałam prawie szeptem w ostatnim pokoju, gdyż cena wiedzy w tym czasie, a szczególnie w pierwszych latach wojny, była równa cenie życia – wspominała zaangażowana w tajne nauczanie podczas II wojny światowej Helena Biłgorajska-Gutowska, która formalnie była zatrudniona jako… pomoc medyczna. Jej relację przywołuje w swoim tekście o tajnym nauczaniu na północnym Mazowszu historyk Waldemar Brenda. To tylko jeden z materiałów w najnowszym, październikowym numerze „Biuletynu IPN”, który w większości poświęcony jest tajnemu nauczaniu.
„T
ajnego nauczania nie zaliczano do walki czynnej, ale było ono równie istotne jak akcje bezpośrednie – partyzanckie czy dywersyjne, wywiad czy propaganda – napisał prof. Wiesław Jan Wysocki. Autor zwrócił uwagę, że Niemcy zlikwidowali szkoły średnie i wyższe, a Polakom wolno było uczyć się w szkołach siedmioklasowych z zakazem nauczania historii, geografii i literatury polskiej. Marta Burghardt jest autorką tekstu o działalności Teatru Rapsodycznego w czasie okupacji.
Kolejni autorzy przedstawili sytuację w różnych częściach Polski. O „leśnej” maturze dziesięciu partyzantów „Jędrusiów” pisze Tadeusz Zych, o konspiracyjnej oświacie w Inspektoracie Rzeszów – Grzegorz Ostasz, a o tym, co wówczas działo się w Wielkopolsce – Aleksandra Pietrowicz.
W numerze znalazły się także teksty na inne tematy. Artur Kubaj przypomniał sylwetkę Aleksandra Krystosiaka, jednego z przywódców strajku w Szczecinie, Jerzy Dąbrowski pisze o niedawno beatyfikowanym ks. Janie Masze,
a ks. Jarosław Wąsowicz SDB o słowackim salezjaninie bł. ks. Tytusie Zemanie, więźniu komunistycznych władz Czechosłowacji.
O miejscu masowych egzekucji w Kuropatwach dokonywanych przez stalinowskich zbrodniarzy pisze Marta Kupczewska, która podkreśla, że władze białoruskie do dziś nie uznają tych zbrodni za ludobójstwo. O zasłużonych białostockich nauczycielach, Jadwidze i Michale Motoszkach, pisze Bożena Koszel-Pleskaczuk.
Z dziejów PRL – Daniel Szlachta pisze o strajkach w kopalniach w Jastrzębiu Zdroju w 1978 r. Wprowadzono wtedy czterobrygadowy system pracy, także w niedziele, co wywołało słuszny robotniczy sprzeciw, a w obronę górników włączył się Kościół katowicki z bp. Herbertem Bednorzem, znanym z powiedzenia „Niedziela jest Boża i nasza”. Wśród innych tekstów warto jeszcze zwrócić uwagę na ten o inicjatywie powstania pomnika antykomunistycznego podziemia – „Mieleckie Drzewo Życia”.
Październikowy „Biuletyn IPN” warto przede wszystkim polecić nauczycielom historii, aby wiedzę o tajnym nauczaniu mogli w ciekawy sposób przekazać swoim uczniom.
Co? Gdzie? Kiedy?
