Papież w Kazachstanie: religie są źródłem pokoju, a nie wojny

Podczas spotkania odbywającego się w stolicy Kazachstanu Ojciec Święty wyraził głęboką nadzieję, że na tej ziemi powstanie „nowy Jedwabny Szlak” wymiany ludzkich wartości opartej na głębokim dialogu.

W swoim przemówieniu Franciszek podkreślał ważność miejscowej kultury, przywołując wielokrotnie pamięć największego kazachskiego poety, popularnie zwanego Abajem (1845-1904). Wspominając szlachetne tradycje Wielkiego Stepu, Ojciec Święty zaznaczył, że od wyznawców wszystkich religii świat oczekuje teraz autentycznej religijności, opierającej się zarówno fundamentalizmowi, jak i wyzuciu człowieka ze sfery duchowej.

Porzućmy zarówno fundamentalizm, jak i pogardę wobec religii

Nadeszła godzina, aby otrząsnąć się z tego fundamentalizmu, który zanieczyszcza i powoduje erozję wszelkiego wyznania wiary. Ale nadszedł również czas, aby pozostawić jedynie w podręcznikach do nauki historii dyskursy, które nazbyt długo, tu i gdzie indziej, zaszczepiały podejrzliwość i pogardę wobec religii, jak gdyby była ona czynnikiem destabilizującym nowoczesne społeczeństwo

– wskazał Papież.

Dobrze znane jest na tutejszej ziemi dziedzictwo narzuconego przez dziesięciolecia państwowego ateizmu, tej opresyjnej i tłumiącej mentalności, dla której samo użycie słowa „religia” stwarzało kłopoty. W rzeczywistości religie nie są problemami, ale są częścią rozwiązania zmierzającego ku bardziej harmonijnemu współistnieniu. Poszukiwanie transcendencji i święta wartość braterstwa mogą bowiem inspirować i oświecać wybory, jakich należy dokonać w sytuacji kryzysów geopolitycznych, społecznych, ekonomicznych, ekologicznych, ale także, u podstaw, kryzysów duchowych, które dotykają wiele współczesnych instytucji, także demokracji, zagrażając bezpieczeństwu i zgodzie między narodami.

Papież wyraźnie podkreślił, że w dialogu międzyreligijnym i w ogóle w życiu ludzkich społeczeństw wolność religijna jest absolutnie niezbędna. „Nasz Stwórca «ustąpił nam niejako miejsca», poniekąd «ograniczył» swoją absolutną wolność, aby uczynić nas również istotami wolnymi. Jak więc możemy w Jego imię przymuszać braci?” – zauważył Franciszek. Dodał równocześnie, że choć chodzi tutaj o unikanie przymusu, prozelityzmu i indoktrynacji, to w wolności nie przeszkadza głoszenie własnych przekonań, a wręcz jego możliwość pozostaje konieczna.

Ojciec Święty wskazał też, iż przed wyznawcami wszystkich religii stoją obecnie cztery wyzwania, w których powinniśmy razem mówić jednym głosem. Pierwszym z nich jest reakcja na ostatnią pandemię. Pokazała ona naszą słabość, kruchość i niewystarczalność jako ludzi. Pamięć o tym może ratować nas przed pychą oraz przypominać, że potrzebujemy wzajemnej współpracy.

Drugim wyzwaniem jest kwestia wprowadzania pokoju.

Jak możemy oczekiwać, że ludzie naszych czasów, z których wielu żyje tak, jakby Boga nie było, będą zmotywowani do zaangażowania się w pełen szacunku i odpowiedzialności dialog, jeśli wielkie religie, stanowiące rdzeń tak wielu kultur i tradycji, nie są aktywnie zaangażowane na rzecz pokoju? 

– pytał Papież, zaznaczając że konieczne jest szukanie wzajemnego zrozumienia.

Odrzućmy własną zarozumiałość wiodącą ku przemocy

Oczyśćmy się więc z zarozumiałości uważania się za sprawiedliwych i nie mających niczego do nauczenia się od innych. Uwolnijmy się od tych ograniczających i rujnujących koncepcji, które obrażają imię Boga poprzez rygoryzm, zamknięcie, ekstremizm i profanują je poprzez nienawiść, fanatyzm i terroryzm, oszpecając także obraz człowieka Tak, ponieważ «źródłem człowieczeństwa – przypomina Abaj – jest miłość i sprawiedliwość, (...) są one koronami boskiego stworzenia» (Słowo 45). Nigdy nie usprawiedliwiajmy przemocy. Nie pozwólmy, aby sacrum było instrumentalizowane przez to, co jest profanum. Niech sacrum nie będzie podpierana władzą i niech władza nie podpiera się sacrum!

Innym wyzwaniem wspólnym dla wyznawców wszystkich religii jest też troska o środowisko naturalne.

To właśnie mentalność wyzysku dewastuje dom, który zamieszkujemy 

– podkreślał Ojciec Święty, wzywając do podjęcia wspólnych wysiłków w celu ochrony stworzenia.

Wreszcie konieczne, jak wskazał Franciszek, jest tworzenie ducha braterskiej akceptacji, zwłaszcza w tych czasach, w których tak wielu ludzi odrzuca się już na samym wstępie, np. dzieci nienarodzone, migrantów czy osoby starsze.

Odkryjmy na nowo sztukę akceptacji, tak ważną w stepowej tradycji

Język kazachski zachęca do tego przyjaznego spojrzenia: w nim „kochać” oznacza dosłownie „dobrze się komuś przyjrzeć”. A tradycyjna kultura tych regionów potwierdza to samo poprzez piękne ludowe przysłowie: „Jeśli kogoś spotkasz, postaraj się uczynić go szczęśliwym, być może, że widzisz go po raz ostatni”. Jeśli pielęgnowany na stepach kult gościnności przypomina o niezbywalnej wartości każdej istoty ludzkiej, to Abaj sankcjonuje to stwierdzeniem, że „człowiek winien być przyjacielem człowieka”, a przyjaźń ta opiera się na powszechnym dzieleniu się, ponieważ istotne realia życia oraz po zakończeniu życia na ziemi są wspólne. Stąd, jak stwierdza, „wszystkie osoby są gośćmi jedni drugich”, a „sam człowiek jest w tym życiu gościem” (Słowo 34). Odkryjmy na nowo sztukę gościnności, przyjmowania, współczucia (…). Do nas należy, oprócz potwierdzenia nienaruszalnej godności każdej istoty ludzkiej, nauczenie, jak płakać za innych, bo tylko wtedy, gdy odczuwamy zmagania ludzkości jako własne, będziemy prawdziwie ludzcy.