Od paciorka do modlitwy

Czy przez taniec i zabawę można uczyć dzieci modlitwy?

Samymi słowami trudniej dziecku jest rozmawiać z Panem Bogiem. Dziecko wyraża swoją spontaniczność i radość piosenką i tańcem. Chętniej przekaże swoje uczucia tymi sposobami. Dlatego lubi śpiewać i ruchami ciała wyrażać Bogu swoje uczucia. Księga Rodzaju rozpoczyna się hymnem – pieśnią ku czci Boga Stwórcy. Siostra Mojżesza, Miriam, pieśnią dziękuje Bogu za wyzwolenie z egipskiej niewoli. W Piśmie Świętym mamy zbiór pieśni i psalmów. Król Dawid ustanawia grupę muzyków i śpiewaków. Znany jest taniec Dawida podczas procesji z Arką Przymierza. Szczególne formy liturgiczne tańca spotykamy w obrzędach narodów Afryki, Indii, czy Ameryki Południowej. Podczas procesji eucharystycznej w Bombaju, w której brał udział papież Paweł VI, dziewczynki tańczyły przed Eucharystycznym Jezusem.

Co robić, gdy dziecko ma do modlitwy stosunek obojętny?

Nie można zmuszać dziecka do modlitwy. Ważne jest, by widziało rodziców rozmawiających z Panem Bogiem. Nie można też wymagać od dzieci długiego trwania w postawie klęczącej na modlitwie, ponieważ jest to postawa bardzo trudna dla dziecka.

A kiedy jest odpowiedni czas na postawę klęczącą i naukę pacierza?

W modlitwie dziecka rzadko stosujemy postawę klęczącą. Wyjaśniamy mu, że oznacza ona pokorę i uszanowanie Boga. Tradycyjny pacierz podajemy dzieciom stopniowo podczas katechezy wyjaśniając poszczególne wezwania.

Czy warto zabierać dzieci na tradycyjne nabożeństwa, które nie są obowiązkowe, a bywają długie?

Alarmująco obniżył się udział dzieci w nabożeństwach majowych i czerwcowych, w nabożeństwie różańcowym, wielkopostnej Drodze Krzyżowej i na Gorzkich Żalach. Wydaje się, że dla przeciętnego dziecka struktura tych nabożeństw jest za trudna co do treści oraz nazbyt długa. Konieczne jest szukanie nowych propozycji w zakresie struktury wspomnianych nabożeństw, jak i samego ich scenariusza oraz przebiegu. Znamy pedagogiczną zasadę stosowaną w religijnej formacji dziecka: przybliżamy tajemnice zbawienia systematycznie, proporcjonalnie do możliwości percepcyjnych dziecka oraz w takim zakresie, by było ono w stanie zapamiętać i właściwie przeżyć religijne treści oraz by przesłanie zbawcze zaowocowało w życiu. Dlatego konieczne wydaje się nowe ustawienie tematyczne nabożeństw i maksymalne zaangażowanie dziecka. Tradycyjne nabożeństwa sprowadzają udział wspólnoty do biernego uczestnictwa, przy kierowniczej roli księdza. Forma monologu – przypominająca wykład – szczególnie nuży dziecko. Także bogata tematyka treściowa nie jest w stanie być w pełni przeżyta przez dziecko. Dlatego powoduje znużenie, a nawet wyłączenie się z przebiegu nabożeństwa.

Jaka więc forma konkretnych nabożeństw będzie odpowiednia dla dzieci?

Dzieci uczestniczące w Gorzkich Żalach potrzebują bodźców wizualnych podczas śpiewania pieśni. Wystarczy dla nich jedna z pieśni lub skrócona wersja całości. W nabożeństwie majowym i czerwcowym mogą na dwa chóry śpiewać litanię, lub pierwszą część, wybrane dzieci, a odpowiedź – wszystkie. Dodatkowym bodźcem może być użycie instrumentów perkusyjnych. W odmawianiu Różańca można skorzystać z różnych scenariuszy. Do każdego z nich potrzebne są pomoce wizualne: obrazy lub przeźrocza. Jeżeli chcemy rozważać całą część Różańca, na każdą tajemnicę poświęcamy trzy „zdrowaśki”. Można także skoncentrować uwagę na jednej tylko tajemnicy, przy użyciu pomocy wizualnych. Pierwszą część Ojcze nas i Zdrowaś Maryjo mówią wydelegowane dzieci. Zobrazowanie tajemnic Różańca może przybliżyć dzieciom odegranie wydarzeń przez dzieci w formie przedstawienia lub pantomimy

A jeśli dziecko hałasuje w kościele, to lepiej, żeby jedno z rodziców zostało z nim w domu?

Jestem zwolennikiem, by cała rodzina uczestniczyła we Mszy Świętej. W niektórych kościołach są specjalne miejsca oddzielone szybą, gdzie we Mszy Świętej uczestniczą rodzice z małymi dziećmi. Można zabrać dziecku jedzenie i zabawki, by korzystały z nich, gdy zbyt długo trwa Msza Święta. Dobrze będzie, jeżeli każda parafia przygotuje specjalną Mszę dla dzieci według Dyrektorium o Mszach Świętych z udziałem dzieci z 1973 r.

A dorosły może modlić się modlitwami dzieci?

Jeśli modlitwa dziecka odpowiada dorosłemu – niech się nią modli. Widzę tu jednak pewien infantylizm wiary.