Jesteśmy przeciwni podziałom

Jesteśmy przeciwni podziałowi na UE różnych prędkości. Stworzenie osobnych instytucji i budżetu dla strefy euro doprowadziłoby obumarcia reszty Unii. Powinniśmy kontynuować politykę spójności, na czym Polska skorzystała, oraz wspólną politykę rolną. Pojawiają się propozycje zwiększenia środków na inne cele, skądinąd słuszne, jak np. politykę migracyjną czy rozwijanie nowoczesnych technologii, nie powinno się to jednak odbywać kosztem dotychczasowych polityk. Rozmawiałem o tym niedawno z goszczącym w Polsce komisarzem Güntherem Oettingerem i dostrzegłem zrozumienie dla naszych postulatów.
 

Za kilka dni, 12 kwietnia, w Marszu Żywych obok prezydenta Andrzeja Dudy weźmie też udział prezydent Izraela Reuven Riwlin. Czego się spodziewamy po tej wizycie? Jakich słów izraelskiego prezydenta?

To ważne, że prezydent Izraela odwiedzi Polskę. To kolejny znak, że nasza współpraca z Izraelem trwa. Polska dąży do podtrzymania prawdy historycznej o Holokauście poprzez utrzymywanie miejsc pamięci i przypominanie wydarzeń z przeszłości. Reakcja Izraela po nowelizacji ustawy o IPN była pełna niepokoju, że będzie miało miejsce ściganie ocalałych świadków Holokaustu, jeśli powiedzą, że Żydzi byli mordowani przez Polaków lub polska prokuratura będzie ścigać naukowców prowadzących badania w tej kwestii. A przecież nie o to chodziło. Prezydent Andrzej Duda skierował ustawę do Trybunału Konstytucyjnego, który – miejmy nadzieję – rozwieje wszelkie obawy. Potrzebna jest także pogłębiona dyskusja na te tematy, ponieważ cały spór pokazał wielkie pokłady emocji po obu stronach.
 

Sprawa nowelizacji ustawy o IPN stała się powodem pogorszenia naszych stosunków z USA. Można odnieść wrażenie, że wywołało to zadowolenie niektórych naszych partnerów europejskich. Jak utrzymywać równowagę w naszych stosunkach z Waszyngtonem i stolicami europejskimi?

Owszem, przedstawiciele władz Stanów Zjednoczonych zgłaszali uwagi do tej ustawy, ale cała sprawa nie wpłynęła negatywnie na nasze strategiczne relacje. Wskazuje na to np. ostatnia nasza decyzja w sprawie zakupu systemu Patriot.
 

Wykazując solidarność z Wielką Brytanią, Polska stanęła na pierwszej linii sporu z Rosją. Czy jednak nasi unijni partnerzy są zawsze wobec nas solidarni?

Jestem zdania, że tak, są solidarni. Okazaliśmy Brytyjczykom solidarność, ponieważ są naszym sojusznikiem. Współpracujemy w sferze bezpieczeństwa i oczekujemy, że nie zmieni się to po Brexicie. Liczymy na dobre efekty zaplanowanego na lipiec szczytu Sojuszu, na zwiększenie jego mobilności i zdolności bojowych. Władimir Putin chce podzielić Zachód, odpowiedzią powinna być jedność świata zachodniego. Znaleźliśmy się w gronie państw, wraz z Niemcami i Francją, które wydaliły po czterech rosyjskich dyplomatów. Musimy okazywać solidarność, jeśli liczymy na solidarność innych.

Nasze stosunki z Ukrainą pogorszyły się ze względu na różnice w widzeniu wspólnej historii. Jak tę sytuację zmienić?

Ukraina jest naszym partnerem; wspieramy jej integralność terytorialną, prawo do niezależnego bytu i europejskie aspiracje. W interesie Polski leży, by państwa leżące na wschód od Polski były niepodległe. Ukraina powinna mieć perspektywę członkostwa w UE i w NATO.

Ukraina powinna mieć perspektywę członkostwa w UE i w NATO.

Natomiast różnice między nami dotyczą interpretacji historii, zwłaszcza rzezi wołyńskiej. Pamiętajmy przy tym, że przeciętni obywatele Ukrainy tej historii tak naprawdę nie znają. Ważne, by trwał dialog historyków i by cała sprawa nie utrudniała naszej współpracy. W tym kontekście niezrozumiały wydaje się zakaz ekshumacji polskich ofiar na Ukrainie.

W Polsce jest ponad milion Ukraińców, którzy pracują i poznają nasz kraj; 35 tys. ukraińskich studentów na naszych uczelniach to ogromny kapitał Mam nadzieję, że to nas w przyszłości zbliży.

Skoro głównym partnerem gospodarczym i politycznym są dla nas Niemcy, to jak chcemy z nimi współpracować? Czy jest szansa na reaktywację Trójkąta Weimarskiego?

Pierwsze dwie wizyty nowego ministra spraw zagranicznych Niemiec to Paryż i Warszawa, podobnie – pierwsze dwie podróże zagraniczne kanclerz Angeli Merkel. To pokazuje, że jesteśmy dla Niemiec ważnym partnerem.

Mamy podobną wizję Unii 27 państw, nie zaś Unii dwóch prędkości. Niemcy wspierają sankcje nałożone na Rosję i przyłączyły się do działań solidarności z Wielką Brytanią. Doskonale rozwija się współpraca gospodarcza. Owszem, są między nami różnice zdań, jak np. Nord Stream 2, zdaniem niemieckich biznesmenów – projekt ekonomiczny, według nas – projekt geopolityczny, dający Rosji możliwości wpływu na politykę innych państw. Te różnice nie powinny jednak przeszkadzać naszej współpracy.

Liczymy na ożywienie Trójkąta Weimarskiego, ale zależy to także od trzeciego partnera – Francji. Potencjalnie istnieją duże możliwości współpracy – Niemcy są w Unii najważniejszym państwem, Francja reprezentuje wrażliwość Europy Zachodniej, Polska zaś interesy krajów naszego regionu. Razem możemy szukać kompromisu w sprawie przyszłości Unii Europejskiej.

Jacek Czaputowicz (1956) jest absolwentem SGPiS, doktorem nauk politycznych (PAN) oraz doktorem habilitowanym nauk humanistycznych (WDiNP UW), profesorem na Wydziale Nauk Politycznych UW. W latach 70. i 80. działał w opozycji demokratycznej, współtworzył Niezależne Zrzeszenie Studentów oraz ruch Wolność i Pokój. Pracę w MSZ rozpoczął w 1990 r., był m.in. dyrektorem Departamentu Konsularnego i Wychodźstwa oraz dyrektorem Departamentu Strategii i Planowania Polityki Zagranicznej MSZ. W latach 2008-2012 był dyrektorem Krajowej Szkoły Administracji Publicznej, od stycznia 2017 r. pełnił funkcję dyrektora Akademii Dyplomatycznej MSZ.