Izajasz: nie ma zbawienia poza Bogiem | święta motywacja

Został powołany na proroka w roku śmierci króla Ozjasza w 740 r. (Iz 6,1). Miało to miejsce podczas wizji w Świątyni Jerozolimskiej. Izajasz pełnił swoją misję przez 40 lat. Poniósł śmierć męczeńską około roku 700, za rządów przewrotnego króla judzkiego Manassesa. Według tradycji został przecięty piłą (Talmud Jerozolimski, Sanhedrin X,2).

ŚWIĘTOŚĆ BOGA I NIEGODNOŚĆ CZŁOWIEKA

Wizja inauguracyjna powołania proroka (Iz 6,1-13) jest jednym z najpiękniejszych fragmentów Biblii. Wyjątkowość tej wizji polega na niezwykłym przedstawieniu Boga i Jego otoczenia. Tekst podkreśla spotkanie Boga Trzykroć Świętego z grzesznym człowiekiem, który zdaje sobie sprawę ze swojej niegodności (ww. 5-7). Tę sytuację porównuje się z powołaniem św. Piotra, który wyraża podobną postawę, gdy Jezus go powołuje: „Odejdź ode mnie, Panie, bo jestem człowiek grzeszny” (Łk 5,8).

Wizja powołania proroka ma charakter teofanii. Wiele elementów wspólnych przypomina objawienie się Boga Mojżeszowi na Górze Synaj (Wj 19). Są to: chwała (kabod), dym (‘aszan) i trzęsienie (ra’asz) ziemi, które są typowymi zjawiskami obecnymi podczas teofanii. Chwała jest wyrażona przez świetlistą manifestację obecności Boga, osłonięta przez dym. Jeżeli Izajasz mówi, że ta chwała napełnia cały świat, to jej początek jest w Świątyni Jerozolimskiej, która jest domem (hekal) Boga i miejscem Jego szczególnej obecności.

W wizji powołania mamy elementy liturgiczne. Prorok znajduje się u wejścia do pomieszczenia głównego (hekal) świątyni Salomona. Patrzy w kierunku miejsca najświętszego (debir), gdzie znajdował się tron Jahwe podtrzymywany przez cherubów, a u podnóżka tronu mieściła się Arka Przymierza z tablicami dekalogu z Góry Synaj. W liturgii szczególnym miejscem jest ołtarz kadzenia z rozżarzonymi węglami. Podczas kadzenia cała świątynia napełnia się dymem. Chwała Pana przenika świątynię. Prorok widzi „Pana siedzącego na wysokim i wyniosłym tronie” (w. 1a). Nie śmie podnieść oczu do góry. Widzi tylko, jak „tren Jego szaty napełniał świątynię” (w. 1b), a „serafiny stoją po Jego bokach” (w. 2). Istoty te mają po dwie pary skrzydeł. Jedna służy im do latania, a drugą zakrywają sobie twarz, gdyż nie mogą patrzeć na Boga „twarzą w twarz”. Samo słowo serafin (hebr. saraf) oznacza ‘płonący, ognisty’. Serafini adorują Boga, śpiewając: „Święty, święty, święty” (w. 3). W gramatyce hebrajskiej trzykrotne powtórzenie przymiotnika wyraża stopień najwyższy. Serafini zatem uwielbiają Boga Najświętszego jako źródło wszelkiego uświęcenia. Ten Najświętszy Bóg jest „Panem zastępów”. Zastępami są nazywane wszelkie potęgi kosmosu, jak słońce, księżyc, gwiazdy (Rdz 2,1). Do tych zastępów są włączone istoty niebieskie, jak cherubini i serafini, którzy niczym wojsko stoją przed tronem Boga, pełni gotowości na rozkazy niebiańskiego Króla.

Również i my adorujemy majestat Chrystusa Eucharystycznego podczas Mszy Świętych, cytując słowa Izajasza: „Święty, Święty, Święty Pan Bóg zastępów, pełne są niebiosa i ziemia chwały Jego. Hosanna [zbawienie] na wysokości” (por. Iz 6,6).
 

WOBEC KRÓLÓW I NARODÓW

Tytuł Księgi Izajasza rozpoczyna się słowami: „Widzenie Izajasza, syna Amosa, które miał w sprawie Judy i Jerozolimy, w czasach królów judzkich: Ozjasza, Jotama, Achaza i Ezechiasza” (Iz 1,1). Prorok sprawował misję podczas rządów czterech królów judzkich. Był to okres naznaczony konfliktami zbrojnymi, które wywoływała w tym czasie Asyria. Asyryjczycy – kolejni władcy Tilgat-Pileser, Sargon, Sennacheryb – podporządkowują sobie państwa – Babilonię, Syrię, Północny Izrael, Samarię. Wobec tej trudnej sytuacji politycznej i ciągłego zagrożenia ze strony Imperium Asyryjskiego prorok w pierwszej części Księgi (Iz 1-39) wygłasza proroctwa przeciw Judzie i Jerozolimie (Iz 1-28; 28-33) i wyrocznie przeciw ludom pogańskim: Babilonii, Asyrii, Filistei, Moabowi, Syrii, Egiptowi, Kusz, Edomowi, Arabii, Tyrowi (Iz 13-23). Mimo „biada”, które wypowiada prorok wobec narodów świata, w Księdze przebłyskuje nadzieja ostatecznego zwycięstwa i triumfu Boga, w tzw. wielkiej apokalipsie (Iz 24-27) i małej apokalipsie (Iz 28-33).
 

UZNANIE ZWIERZCHNOŚCI BOGA

Izajasz wymaga od człowieka pełnego oddania się pod władanie świętego Boga. Nieuznawanie zwierzchności Boga w jakiejkolwiek dziedzinie życia jest grzechem. Prorok wymienia niektóre występki: rozmiłowanie bogactw (2,7), próżność kobiet (3,16), obojętność wobec spraw Bożych (5,21), ziemską roztropność mądrych tego świata (5,21). Wypomina działanie władców, którzy pokładają ufność w uzbrojeniu (22,9-11; 31,1), w protekcji potęg tego świata (28,15; 30,2) i w przymierzach z obcymi narodami (30,1). Wszystko to jest wyrazem braku wiary i ufności w panowanie Boga. Prawdziwa wiara wyklucza pokładanie jakiejkolwiek nadziei poza Bogiem. Ocalenie narodu zależy jedynie od pełnej ufności Bogu, co prorok ogłasza dobitnie: „Jeżeli nie uwierzycie, nie ostoicie się” (Iz 7,9b).

Piętnowanie grzechu i złych postaw ma skłonić naród do pokuty, aby mógł dostąpić ocalenia, aby uniknąć zasłużonej kary: „Obmyjcie się, czyści bądźcie! Usuńcie zło uczynków waszych sprzed moich oczu! Przestańcie czynić zło! Zaprawiajcie się w dobrem! Troszczcie się o sprawiedliwość, wspomagajcie uciśnionego, oddajcie słuszność sierocie, w obronie wdowy stawajcie! Chodźcie i spór ze mną wiedźcie! – mówi Pan. Choćby wasze grzechy były jak szkarłat, jak śnieg wybieleją; choćby czerwone jak purpura, staną się jak wełna. Jeżeli będziecie ulegli i posłuszni, dóbr ziemskich będziecie zażywać. Ale jeżeli się zatniecie w oporze, miecz was wytępi. Albowiem usta Pańskie to wyrzekły” (Iz 1,16-20).
 

ZBAWICIEL Z RODU DAWIDA

Izajasz prezentuje trzy ważne proroctwa mesjańskie. Teksty te czytamy w okresie adwentu, w czasie oczekiwania na narodziny zapowiedzianego Mesjasza. Proroctwa te zasługują na szczególną uwagę ze strony osób wierzących, które mogą na nie spojrzeć z perspektywy narodzenia Syna Bożego. Otóż Izajasz przedstawia te proroctwa w schemacie: pierwsze opisuje narodziny (Iz 7), drugie wyraża radość z Jego pojawienia się na świecie (Iz 9,1-6), a trzecie ukazuje obraz Jego panowania i zwiastuje królestwo pokoju (Iz 11,1-10). Teksty te tworzą niejako tryptyk mesjański.

Tłem dla dwóch pierwszych jest wojna syro-efraimska (735/734 r.). Był to moment krytyczny dla Jerozolimy, kiedy połączone wojska Syrii z władcą Resinem i Królestwo Izraela z władcą Pekachem oblegają Jerozolimę, usiłując ją zmusić do koalicji przeciw asyryjskiemu królowi Tilgat-Pileserowi. Król Achaz przygotował fortyfikację przeciw najeźdźcom i liczył na pomoc Tilgat-Pilsera. Wtedy Izajasz z rozkazu Bożego udaje się na spotkanie z królem Achazem, prosząc go o większą ufność Bogu niż tylko poleganie na własnych siłach i polityce międzynarodowej (Iz 7,1-25). Brak wiary króla i jego obłuda są powodem tego, że Bóg sam da mu znak. Wtedy Izajasz wygłasza słynny tekst mesjański: „Dlatego Pan sam da wam znak: Oto Panna pocznie i porodzi Syna, i nazwie Go imieniem Emmanuel. Śmietanę i miód spożywać będzie, aż się nauczy odrzucać zło, a wybierać dobro” (Iz 7,14-15).

Drugi tekst zapowiada radość z wyzwolenia z ucisku. Dotyczy to uwolnienia ziem północnych Palestyny z niewoli asyryjskiej. Ale przede wszystkim jest połączona z radością narodzin Dziecka, którego tytuły i misje zapowiada Izajasz w drugiej wyroczni. Tekst ten nawiązuje do obietnicy Bożej danej królowi Dawidowi przez usta proroka Natana (por. 2Sam 7:14): „Albowiem Dziecię nam się narodziło, Syn został nam dany, na Jego barkach spoczęła władza. Nazwano Go imieniem: Przedziwny Doradca, Bóg Mocny, Odwieczny Ojciec, Książę Pokoju. Wielkie będzie Jego panowanie w pokoju bez granic na tronie Dawida i nad Jego królestwem, które On utwierdzi i umocni prawem i sprawiedliwością, odtąd i na wieki. Zazdrosna miłość Pana Zastępów tego dokona” (Iz 9,5-6).

Tłem dla trzeciej wyroczni jest oblężenie Jerozolimy przez króla asyryjskiego Sannecheryba w 701 r. Wrogie wojska wycofały się, a Jerozolima ocalała. Radość ze szczęścia i pokoju, jakie przynosi narodzone Dziecię, jest opisane w tej właśnie wyroczni:

„I wyrośnie różdżka z pnia Jessego, wypuści się odrośl z jego korzeni. I spocznie na niej Duch Pański, duch mądrości i rozumu, duch rady i męstwa, duch wiedzy i bojaźni Pańskiej. Upodoba sobie w bojaźni Pańskiej. Nie będzie sądził z pozorów ni wyrokował według pogłosek, raczej rozsądzi biednych sprawiedliwie i pokornym w kraju wyda słuszny wyrok. Rózgą swoich ust uderzy gwałtownika, tchnieniem swoich warg uśmierci bezbożnego. Sprawiedliwość będzie mu pasem na biodrach, a wierność przepasaniem lędźwi. Wtedy wilk zamieszka wraz z barankiem, pantera z koźlęciem razem leżeć będą, cielę i lew paść się będą społem i mały chłopiec będzie je poganiał. Krowa i niedźwiedzica przestawać będą przyjaźnie, młode ich razem będą legały. Lew też jak wół będzie jadał słomę. Niemowlę igrać będzie na norze kobry, dziecko włoży swą rękę do kryjówki żmii. Zła czynić nie będą ani zgubnie działać po całej świętej mej górze, bo kraj się napełni znajomością Pana, na kształt wód, które przepełniają morze. Owego dnia to się stanie: Korzeń Jessego stać będzie na znak dla narodów” (Iz 11,1-10).

Realizacja tych tekstów mesjańskich przedstawiona jest w Ewangeliach Dzieciństwa: u św. Mateusza (1,22-23) i św. Łukasza (1,31-35). Prorok Izajasz słusznie nazywany jest ewangelistą Starego Testamentu (por. św. Hieronim, 347-420 po narodzeniu Chr.). Zechciejmy na nowo odczytać te teksty, przygotowując się na następne świętowanie narodzin Syna Bożego jako znaku miłości Boga, który jest Emmanuelem (Bogiem z nami) i przychodzi, aby nas zbawić.
 

ks. Leszek Rasztawicki fot. ks. Henryk Zieliński/Idziemy Idziemy nr 31 (412), 4 sierpnia 2013 r.