Polski ksiądz w Brazylii

Bliska dziś z powodu papieskiego spotkania z młodzieżą Brazylia jest krajem, w którym od lat rozwija się kult Bożego Miłosierdzia. To zasługa polskich misjonarzy, głównie marianów.
W wielu kościołach i kaplicach obraz miłosiernego Pana Jezusa zajmuje centralne miejsce. Troszczył się o to ks. Stefan Szwajkowski (1938-2010), który pracował w parafiach Adrianopolis, Kurytyby i Turvo, będąc odpowiedzialnym m.in. za duszpasterstwo Indian w stanie Parana. Na jednej z pierwszych placówek w Guaraqueçaba nagrywał na kasety „listy do rodziny”. 9 marca 1984 roku opowiadał m.in.: „W wieczornym kazaniu podkreśliłem potrzebę rozważań o męce Pana Jezusa, który w swych objawieniach prosił siostrę Faustynę, by pamiętano, że przez mękę i śmierć nas odkupił i wyjednał nam Boże Miłosierdzie. Jeżeli zwiążę się z tymi ludźmi i jeszcze lepiej ich poznam, będę starał się wprowadzić w życie nabożeństwo do miłosierdzia Bożego”.

Obietnicy dotrzymał. Gdziekolwiek posługiwał, szerzył kult Bożego Miłosierdzia. Jako proboszcz parafii Świętej Rodziny w Kurytybie założył apostolat Bożego Miłosierdzia, grupę świeckich poświęconych temu dziełu ewangelizacji. Po ciężkiej chorobie i po 30 latach posługi kapłańskiej wśród Brazylijczyków ks. Stefan zmarł 17 lipca 2010 roku, pochowany został na cmentarzu mariańskim właśnie przy Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Kurytybie.

OD PÓŁTORA WIEKU

Historia polskich misji w Kraju Krzyża Południa sięga połowy XIX wieku. Pierwsi misjonarze przybyli tam w większej liczbie po Powstaniu Styczniowym, obchodziliśmy zatem 150-lecie obecności polskich misjonarzy w Brazylii. Pionierami byli księża diecezjalni, dawni zakonnicy. W okresie ich przybywania do Brazylii zaborcy likwidowali zakony na ziemiach polskich – po 1863 roku zniesiono zakony na ziemiach zaboru rosyjskiego, a po 1875 roku uczyniono to w zaborze pruskim. Przyjazd polskiego kleru związany był przede wszystkim z początkiem naszej imigracji do Brazylii; ocenia się, że do I wojny światowej z Polski do Brazylii wyjechało ponad 100 000 ludzi, zaś w okresie międzywojennym – dalsze 42 000. Było to środowisko zaniedbane pod względem duszpasterskim. Ks. Wojciech Sojka zaznacza, że w początkach polskiej kolonizacji w Brazylii polskich księży było stanowczo za mało: „Za mało na liczbę samych emigrantów, za mało na tereny, po których się rozproszyli. Nigdy nie naliczymy tu więcej niż 20 księży polskich jednocześnie. W wielu koloniach na pierwszych księży czekano od 10 do 15 lat, na innych po odjeździe jednego czekano latami, aż przyszedł następca”.Księża z Polski pełnili funkcje nie tylko wypływające z ich powołania. Wznosili obiekty sakralne, ale także pierwsze szkoły i biblioteki. W razie potrzeby polski duchowny spieszył osadnikom z pomocą medyczną, prawną i gospodarską. Parafia i polski ksiądz byli nieodzowni dla [polskiego] chłopa. Kościół był centrum duchowym, ale także ośrodkiem, gdzie kolonista zaspokajał swoje potrzeby komunikacji z bliźnim. W Brazylii te potrzeby zaznaczały się jeszcze bardziej ze względu na odosobnienie, w jakim przychodziło im żyć. Kościół, parafia i ksiądz będą przez długi czas w wielu koloniach w Brazylii jedyną podstawą jedności wśród kolonistów – zauważa Ray Christoran Wachowicz, znany i ceniony historyk parański i polonijny.

Duchowieństwo polskie utrwalało więc wśród wychodźców poczucie tożsamości narodowej. Dopływ polskiej emigracji do Brazylii zakończył się praktycznie po II wojnie światowej, ale działalność ta prowadzona jest obecnie już – w dużej mierze – na rzecz kolejnego pokolenia potomków polskich imigrantów.

Obecnie większość polskich misjonarzy prowadzi przede wszystkim działalność religijną wśród Brazylijczyków. Według danych Komisji Episkopatu Polski ds. Misji z października 2011 r., posługę w strukturach duszpasterskich Kościoła Brazylii na 237 placówkach pełni 304 polskich misjonarzy, w tym 60 księży diecezjalnych, 58 sióstr zakonnych, 185 zakonników i 1 osoba świecka. Pracują zarówno w wielkomiejskich parafiach, jak i tych położonych w głębi kraju, tzw. interiorze.