50 ocalałych

Odmówiła go za to strona rosyjska, przeczuwając nie dość godne uhonorowanie jej wkładu w oswobodzenie obozu w 1945 r. Głównymi gośćmi było ok. 50 ocalałych. W ceremonii, nad którą patronat honorowy objął prezydent RP, uczestniczyło 3 tys. osób.

Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 roku, by więzić w nim Polaków. Dwa lata później utworzyli Auschwitz II-Birkenau, w którym wybudowali komory gazowe i krematoria do zabijania na masową skalę Żydów. Zycie straciło tam co najmniej 1,1 mln ludzi, w tym około 1 mln Żydów. Zginęło też 70 tys. Polaków, 21 tys. Romów, 14 tys. sowieckich jeńców i około 12 tys. więźniów innych narodowości.

W związku z rocznicą niemiecka agencja katolicka KNA przypomniała, że wśród śmiertelnych ofiar obozu byli też księża i zakonnice okazujący odwagę i gotowość do poświęcenia w najbardziej mrocznych czasach.  Polski franciszkanin o. Maksymilian Kolbe oddał życie za innego człowieka. Niemiecka filozof i zakonnica Edyta Stein została zamordowana w Auschwitz, ponieważ była pochodzenia żydowskiego. W 1944 roku w Auschwitz zginęła również Angela Maria Autsch, zakonnica z Westfalii, znana jako „Anioł Auschwitz”; trwa jej proces beatyfikacyjny. 

Polscy księża i zakonnicy byli deportowani do obozu koncentracyjnego w pierwszych miesiącach okupacji. Początkowo dotyczyło to głównie duchowieństwa Kościoła rzymskokatolickiego, później również duchowni protestanccy i prawosławni. W latach 1940–1945 do Auschwitz deportowano co najmniej 464 księży, seminarzystów i zakonników oraz 35 sióstr zakonnych z Polski i innych krajów okupowanej Europy.