Działalność charytatywna zakonów
Większość spośród 891 kościelnych organizacji charytatywnych, nie o charakterze parafialnym, prowadzona jest przez zakony. Według danych z 2019 r. 445 z nich prowadzona była przez zakony żeńskie. 239 – przez zakony męskie.
Siostry zakonne prowadzą m.in. 2 szpitale, 3 hospicja, 25 gabinetów lekarskich i terapeutycznych, 28 zakładów opiekuńczo-leczniczych dla dorosłych, 71 domów pomocy społecznej dla dorosłych i 28 prywatnych domów opieki, 7 placówek całodziennej opieki dla niepełnosprawnych, 6 zakładów rehabilitacyjnych, 120 placówek opiekuńczo- wychowawczych dla dzieci i młodzieży specjalnej troski oraz sierot, 10 domów dla matek z dziećmi, 5 hosteli dla bezdomnych oraz 80 stołówek dla biednych.
Bardzo wiele sióstr - ponad 1000 – angażuje się też w pracę charytatywną w dziełach i placówkach prowadzonych przez inne instytucje. W sumie na ok. 17 tys. sióstr zakonnych w Polsce, ponad 2 tys. sióstr zaangażowanych jest w pełnym wymiarze w różnorodną działalność charytatywną, a znaczny procent w wymiarze niepełnym bądź okazjonalnie. Wśród sióstr pracujących w zawodach medycznych są 32 lekarki i 1020 pielęgniarek.
Zakony męskie prowadzą m.in. 7 szpitali, 12 hospicjów, 78 ośrodków opieki Caritas, 27 domów pomocy społecznej i zakładów specjalnych, 16 przychodni i ośrodków zdrowia, 28 ośrodków pomocy rodzinie, 69 poradni psychologiczno-pedagogicznych, 112 świetlic dla dzieci ubogich i z rodzin zagrożonych, 28 warsztatów terapii zajęciowej dla niepełnosprawnych, 3 ośrodki rehabilitacyjne, 11 domów dziecka, 14 ośrodków terapii dla osób uzależnionych, 50 kuchni dla ubogich, 9 schronisk lub noclegowni dla bezdomnych, 3 hostele dla osób uzależnionych i 15 mieszkań chronionych dla mężczyzn. Przy parafiach zakonnych działają 354 zespoły charytatywne.
Ponad 300 zakonników pełni funkcję kapelanów w szpitalach, domach pomocy społecznej, czy w więzieniach, 49 jest duszpasterzami dzieci specjalnej troski, a 15 duszpasterzami głuchoniemych i niewidomych. Zakony prowadzą również liczne fundacje i stowarzyszenia, których celem jest pomoc potrzebującym i szeroko pojęta działalność charytatywna. To min. Fundacja Kapucyńska, Stowarzyszenie SIEMACHA, Stowarzyszenie Miłosierdzia AIC Polska, czy Związek Polskich Kawalerów Maltańskich.
Przyparafialna działalność charytatywna
W 11 tys. parafii katolickich w Polsce działa ponad 65,5 tys. organizacji przyparafialnych. W ciągu ostatniego 30-lecia liczba tych organizacji wyraźnie wzrastała. Dla porównania, w 1998 r. ich liczba wynosiła ok. 40 tys. Wzrosła również liczba członków tych organizacji. W 1998 było ich ok 2,1 mln., w 2018 – ok. 2,6 mln. Blisko 52 proc. wspólnot przyparafialnych prowadzi działalność charytatywną. Można oszacować, że zaangażowanych w nią jest ok. 1 mln osób, w tym ok. 750 tys. kobiet. 25 proc. grup swoją działalnością obejmuje nie tylko własną parafię.
Założycielami tego typu organizacji są duszpasterze pracujący na terenie danej parafii (51 proc.), w jednej trzeciej przypadków inicjatywa tworzy się jako efekt współpracy duszpasterza z osobami świeckimi, zaś w 17 proc. osoby świeckie samodzielnie zakładają organizację. Większość organizacji, przynależy do szerszych struktur organizacyjnych, z czego około 40 proc. z nich przynależy do sformalizowanych organizacji czy ruchów, np. Caritas. Blisko 36 proc. wspólnot nie przynależy do większych podmiotów, zaś 26 proc. przynależy do struktur nieformalnych, np. ministranci.
Odbiorcami pomocy są najczęściej dzieci i młodzież, zwłaszcza zagrożona wykluczeniem ale także osoby starsze, ubodzy i niepełnosprawni. Szacując finansowe zaangażowanie katolików na rzecz społeczeństwa i państwa, mówimy o miliardach złotych rocznie. Instytucje i wspólnoty Kościoła katolickiego stanowią dużą część „trzeciego sektora”. Gdyby państwo miało przejąć te zadania, kosztowałoby to wiele miliardów złotych rocznie.
Przedstawiona powyżej analiza wskazuje, że żadnych przywilejów katolicy w Polsce nie mają. Realizują uchwalone w systemie demokratycznym prawa (i obowiązki) przynależne wszystkim obywatelom polskiego państwa, tak wierzącym, jak i niewierzącym. Szereg przywilejów - do tego nadawanych sobie bez porozumienia z resztą obywateli - mają natomiast politycy. Podwyżki poselskich diet, darmowe przeloty i przejazdy, odbieranie "kilometrówek", łączenie pensji parlamentarnej i ministerialnej - to tylko niektóre z nich. Może tu warto podyskutować o "opiłowaniu"?
