Prosty język w instytucjach rządowych

fot.katemangostar/Freepik

Idea prostego języka, o której zacząłem pisać przed tygodniem, jest w Polsce rozwijana od lat w kilku ośrodkach akademickich i licznych instytucjach, w tym także w ministerstwach i administracji centralnej. Jak dotąd nie sformułowano jednej spójnej listy reguł prostej komunikacji, a różne podmioty mają w tej kwestii różne strategie i rozmaite szczegółowe rozstrzygnięcia praktyczne. Oto jeden z przykładów takich zbiorów zasad – o tyle dla nas wszystkich istotny, że sformułowano je w Serwisie Służby Cywilnej:

1. Myśl o odbiorcy, przyjmij jego perspektywę.
2. Pisz do ludzi, często używaj form osobowych. Do odbiorcy zwracaj się bezpośrednio i pisz  o swojej instytucji «my».
3. Na początku napisz o tym, co najważniejsze.
4. Ułóż wypowiedź w logicznym porządku.
5. Używaj nagłówków, które uporządkują strukturę tekstu i pozwolą odbiorcy szybko zorientować się, w której jest sekcji i czego ona dotyczy.
6. Stosuj listy (wyliczenia) i twórz tabele.
7. Twórz krótkie zdania – do 15-20 wyrazów.
8. Unikaj wielosłowia. Nie pisz o pisaniu. Pisz zwięźle, rzeczowo i na temat.
9. Stosuj naturalny szyk zdania. W języku polskim jest to rzeczownik, a dopiero potem czasownik. Unikaj wtrąceń.
10. Zadbaj o to, by w tekście było więcej czasowników niż rzeczowników. Czasowniki ożywiają przekaz, nadają kierunek działaniom i pokazują, kto za nimi stoi.
11. Unikaj strony biernej. Unikaj konstrukcji typu: być lub zostać + imiesłowów przymiotnikowy.
12. Unikaj imiesłowów, które kończą się na -ąc lub -ący, -ąca, -ące.
13. Unikaj rzeczowników odczasownikowych. To te, które kończą się na -anie, -enie, -cie. Łączą się z nimi zwroty: w razie (…), z powodu (…), na skutek (…), w celu (…), dlatego staraj się ich nie używać.
14. Unikaj nieosobowych form czasownika. To te, które kończą się na -no, -to.
15. Używaj języka z rozwagą. Wybieraj krótsze i prostsze słowa, nie te rozbudowane, wielosylabowe, obcobrzmiące.
16. Używaj słów dobrze znanych, które brzmią swojsko. Unikaj przesady, patosu i podniosłego stylu.
17. Wybieraj słowa o konkretnym znaczeniu, nie rzeczowniki abstrakcyjne.
18. Unikaj żargonu prawnego, technicznego, specjalistycznego słownictwa. Jeśli wprowadzasz trudne terminy, wyjaśnij je.
19. Staraj się napisać własnymi słowami np. o tym, dlaczego, na jakiej podstawie działasz, co z tych działań wynika dla odbiorcy komunikatu itp., tak aby zrozumiał twój przekaz, i aby ten przekaz był dla odbiorcy użyteczny.
20. Podstawę prawną dla podejmowanych działań podaj niżej, najlepiej na końcu tekstu.
21. Używaj poprawnej polszczyzny.

O tym, czy instytucje w praktyce stosują powyższe zasady, łatwo się przekonać – wystarczy przejrzeć strony internetowe ministerstw…