Nikt dokładnie nie wie, skąd Baskowie wzięli się na pograniczu hiszpańsko-francuskim. Są najbardziej odmienni ze wszystkich ludów Półwyspu Iberyjskiego, zarówno pod względem genetycznym, jak i językowym. Choć po upadku Cesarstwa Rzymskiego utworzyli własne państwo, to jednak w XIV w. ich tereny zdominowali Kastylijczycy. Ci, przez blisko sześć wieków pozwolili Baskom cieszyć się autonomią, ale ta nie zastąpiła im marzeń o własnym państwie. Doznane w XX w. ze strony reżimu frankistowskiego cierpienia jeszcze bardziej nasiliły dążenia do niepodległości. Wielu Basków walczących po stronie republikanów zapłaciło za stawiany opór najwyższą cenę. W Kraju Basków rany z czasów zakończonej w 1939 r. hiszpańskiej wojny domowej wciąż są świeże.
Proces bez precedensu
W zamieszkałej przez Basków gminie Bergara w listopadzie ubiegłego roku ruszył proces nietypowy, bo pierwszy w historii Hiszpanii, w sprawie zbrodni dokonanych przez zwolenników gen. Francisco Franco. Dotychczas pozwy składane przeciwko autorom przestępstw wojennych i tych z okresu reżimu były systematycznie odrzucane przez wymiar sprawiedliwości. Pozew został złożony przez gminę Elgeta, w związku z 14 przestępstwami, których w Kraju Basków, mieli się dopuścić zwolennicy frankizmu w latach 1937-1980.
Dwanaście z nich, w tym zamordowanie małżeństwa Telleria i gwałt na ich 14-letniej córce, miało zostać popełnionych w czasie wojny domowej. Władze Elgety pozwały też frankistów za wysłanie kilku mieszkańców gminy do niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych Neungamme oraz Mauthausen. Z kolei dwa przestępstwa miały zostać popełnione w czerwcu i lipcu 1980 r. przez skrajnie prawicowe bojówki sympatyków Franco. Zdarzenia te dotyczyły zniszczenia budynku gminy oraz miejscowego baru.
Czytaj dalej w e-wydaniu lub wydaniu papierowym
Idziemy nr 36 (674), 9 września 2018 r.
Artykuł w całości ukaże się na stronie po 22 września 2018 r.
