O co chodzi z Wielkim Tygodniem? 9 rzeczy, które warto wiedzieć

Wielki Tydzień jest niezwykle ważny w roku chrześcijańskim. Czym on jest? Skąd się wziął? I co się w nim dzieje?

Oto 9 rzeczy, które warto wiedzieć i którymi warto się podzielić.

1) Czym jest Wielki Tydzień?

Wielki Tydzień to tydzień poprzedzający Niedzielę Wielkanocną. Zgodnie z Ogólnymi Normami Roku Liturgicznego i Kalendarza „Szósta Niedziela [Wielkiego Postu], w którą rozpoczyna się Wielki Tydzień, nazywana jest Niedzielą Palmową Męki Pańskiej” (nr 30).

Wielki Tydzień rozpoczyna się zatem w szóstą niedzielę Wielkiego Postu, a okres ten charakteryzuje się różnorodnymi celebracjami liturgicznymi. Zmieniały się one z biegiem czasu, ale Oxford Dictionary of the Christian Church stwierdza:

Różne tradycyjne obrzędy Wielkiego Tygodnia, z których każdy dzień ma swój własny, prawdopodobnie zaczęły się rozwijać w Jerozolimie w IV wieku, kiedy pielgrzymki stały się łatwo możliwe, a chrześcijanie mogli zaspokoić naturalne pragnienie odtworzenia ostatnich scen z życia Chrystusa w dramacie liturgicznym. 
Pielgrzymka Egerii, obecnie powszechnie uważana za opis wizyty w latach 381-384, zawiera szczegółowy opis współczesnych obchodów Wielkiego Tygodnia w Jerozolimie.

Ze względu na znaczenie Wielkiego Tygodnia, celebracje liturgiczne podczas niego mają pierwszeństwo przed wszelkimi innymi uroczystościami, które w przeciwnym razie miałyby miejsce w tym okresie (np. dni świętych). Normy ogólne stanowią, że „dni powszednie Wielkiego Tygodnia, od poniedziałku do czwartku włącznie, mają pierwszeństwo przed wszystkimi innymi obchodami” (nr 16a).

2) Co dzieje się w Niedzielę Palmową? 

W tym dniu liturgia upamiętnia zarówno triumfalny wjazd Jezusa do Jerozolimy, jak i Jego mękę.

Triumfalny wjazd był wydarzeniem, w którym Jezus wyraźnie wypełnił mesjańskie proroctwo Zachariasza (J 9,9): „Raduj się wielce, córko Syjonu! Wykrzykuj głośno, córko jerozolimska! Oto król twój przychodzi do ciebie, triumfujący i zwycięski, pokorny i jadący na osiołku, na źrebięciu oślicy”. W ten sposób otwarcie pokazał się jako mesjański król Żydów.

Podczas tego wydarzenia tłumy wymachiwały gałązkami palmowymi, aby powitać Jego przybycie, dlatego dzień ten nazywany jest Niedzielą Palmową i dlatego w liturgii tego dnia używamy liści palmowych.

Wiemy, że wydarzenie to miało miejsce tego dnia, ponieważ Jan donosi, że Jezus został namaszczony w Betanii „sześć dni przed Paschą” (J 12,1) – czyli przed Wielkim Piątkiem – i że dokonał ostatecznego wjazdu do Jerozolimy „następnego dnia” (J 12,12). Wjazd miał zatem miejsce w niedzielę poprzedzającą Paschę.

W tym dniu liturgia upamiętnia również mękę Jezusa, a czytanie Ewangelii poświęcone jest Jego cierpieniu i ukrzyżowaniu, które stanowi punkt kulminacyjny tygodnia.

3) Co dzieje się w poniedziałek Wielkiego Tygodnia?

Ewangelia Marka (Mk 11,12) podaje, że „następnego dnia” (Wielki Poniedziałek) Jezus wracał do Jerozolimy z noclegu w Betanii, kiedy znalazł drzewo figowe, na którym były liście, ale nie było owoców, i przeklął je.

Następnie udał się do Jerozolimy, gdzie znalazł Świątynię zanieczyszczoną przez ludzi kupujących i sprzedających, i usunął ich.

Jezus zaczyna również codziennie nauczać w świątyni.

W liturgii czytanie Ewangelii na ten dzień pochodzi od Jana i cofa się w czasie do dnia poprzedzającego triumfalny wjazd i opowiada historię namaszczenia Jezusa w Betanii. Zauważa, że jest to przygotowanie do Jego pogrzebu (J 12,7).

Chociaż wydarzenia te miały miejsce w poprzednią sobotę, są one przedstawione tutaj w liturgii, tworząc tematyczną narrację prowadzącą do ukrzyżowania.

4) Co wydarzyło się we wtorek Wielkiego Tygodnia?

W Ewangeliach Marek podaje, że tego dnia „przechodząc rano” (Mk 11,20), zobaczyli uschnięte drzewo figowe, które Jezus przeklął.

Tego dnia Jezus nadal nauczał w świątyni.

W liturgii czytanie pochodzi z Ewangelii Jana (J 13) i zawiera przepowiednię Jezusa podczas Ostatniej Wieczerzy, że jeden z Dwunastu – Judasz – Go zdradzi. Judasz opuszcza posiłek, a Jezus przepowiada, że Piotr zaprze się Go trzykrotnie.

Wydarzenia te miały miejsce w Wielki Czwartek, ale zostały tutaj przedstawione, aby kontynuować narrację tematyczną prowadzącą do ukrzyżowania Jezusa.

5) Co dzieje się w środę Wielkiego Tygodnia?

Ewangelia Marka (Mk 14,1) podaje, że „było to dwa dni przed Paschą” (tj. Wielką Środą), a arcykapłani i uczeni w Piśmie spiskowali, jak zabić Jezusa. 

Judasz Iskariota udał się do arcykapłanów i zaproponował, że go zdradzi (Mk 14,10). W ten sposób Judasz zgodził się szpiegować Jezusa, dlatego Wielka Środa jest czasami nazywana „Środą Szpiegowską".

W liturgii czytanie Ewangelii pochodzi z Ewangelii Mateusza (Mt 26) i opisuje, w jaki sposób Judasz zgodził się zdradzić Jezusa, a także wydarzenia, które miały miejsce następnego dnia, w tym początek Ostatniej Wieczerzy.

6) Co dzieje się w czwartek Wielkiego Tygodnia?

W Ewangeliach Jezus i jego uczniowie złożyli w ofierze baranka paschalnego (Mk 14,12) i znaleźli miejsce, w którym Jezus umówił się z wyprzedzeniem na spożycie Ostatniej Wieczerzy. Wymagało to podstępu. Zamiast po prostu powiedzieć uczniom, gdzie będą jeść Paschę, Jezus wysłał dwóch z nich do miasta, gdzie mieli znaleźć mężczyznę niosącego wodę (niezwykły znak, ponieważ zwykle była to praca kobiet). Mieli pójść za tym mężczyzną do domu, wejść do środka, a właściciel domu pokazałby im już przygotowany pokój gościnny.

Oczywistym celem tego podstępu było uniemożliwienie Judaszowi wcześniejszego dowiedzenia się, gdzie będzie spożywany posiłek, co uniemożliwiłoby mu zdradzenie Jezusa przed Ostatnią Wieczerzą.

Podczas tego wydarzenia Jezus umył nogi uczniom (J 13,1-20) i przepowiedział swoją zdradę przez Judasza i zaparcie się Piotra. Jana Pawła II, to właśnie „podczas Ostatniej Wieczerzy Pan Jezus przekazał Kościołowi dar Eucharystii, a wraz z nim ustanowił nasze kapłaństwo”.

Podczas tej wieczerzy Jezus powiedział również: „Przykazanie nowe daję wam, abyście się wzajemnie miłowali – tak jak Ja was umiłowałem, abyście i wy tak się miłowali wzajemnie” (J 13,34). Łacińskie słowo oznaczające „przykazanie” to mandatum, które przeszło do języka angielskiego jako „maundy”. W związku z tym dzień ten jest czasami nazywany Wielkim Czwartkiem - dniem, w którym Jezus dał to przykazanie.

Następnie udali się do ogrodu Getsemani, gdzie Jezus modlił się przed przybyciem Judasza z grupą aresztującą. Jezus został zabrany do domu arcykapłana, gdzie Piotr trzykrotnie się Go zaparł, a następnie został przesłuchany przed Kajfaszem. Niektóre z tych wydarzeń prawdopodobnie miały miejsce po północy, co oznacza, że technicznie rzecz biorąc, miały one miejsce na początku Wielkiego Piątku.

W liturgii, w poranek Wielkiego Czwartku, zwyczajowo biskup i kapłani odprawiają Mszę Krzyżma św., podczas której konsekrowane są oleje używane w sakramentach. 

Wieczorem, wraz z rozpoczęciem Mszy Wieczerzy Pańskiej, kończy się okres Wielkiego Postu. Według Norm Ogólnych Wielki Post trwa „od Środy Popielcowej do Mszy Wieczerzy Pańskiej, ale z jej wyłączeniem” (nr 28). 

W tym momencie rozpoczyna się nowy okres liturgiczny – Triduum Paschalne. „Triduum Paschalne Męki i Zmartwychwstania Pańskiego rozpoczyna się wieczorną Mszą Wieczerzy Pańskiej” (nr 19).

Ewangelia czytana podczas tej Mszy pochodzi z Ewangelii Jana (J 13), gdzie Jezus umywa nogi uczniom, a – opcjonalnie – kapłan odprawiający Mszę może uczynić to samo dla niektórych wiernych.

Następnie ołtarz jest rozbierany, Eucharystia jest przenoszona do miejsca spoczynku i odbywa się okres cichej adoracji eucharystycznej.

7) Co wydarzyło się w piątek Wielkiego Tygodnia?

Ewangelie podają, że Jezus został postawiony przed rzymskim namiestnikiem Poncjuszem Piłatem wczesnym rankiem. Najwyraźniej postępowanie z udziałem najwyższego kapłana trwało całą noc, ponieważ Jan mówi nam, że żydowscy urzędnicy nie byli jeszcze w stanie zjeść posiłku paschalnego (J 18,28).

W tym momencie Mateusz mówi nam, że Judasz okazał skruchę i nalegał na zwrot pieniędzy, które otrzymał za zdradę Jezusa, po czym się powiesił (Mt 27,3-10).

Następnie odbyła się seria postępowań sądowych, w tym przesłuchanie przed Herodem Antypasem (Łk 23,6-12). Ostatecznie jednak Jezus został skazany na ukrzyżowanie.

Podczas ukrzyżowania „od szóstej godziny ciemność panowała nad całą ziemią aż do dziewiątej godziny” (Mt 27,45) – czyli od około południa do około 15:00 - w którym to momencie Jezus zmarł.

Ponieważ szabat miał się rozpocząć o zachodzie słońca, zorganizowano pośpieszny pochówek Jezusa w grobie Józefa z Arymatei – chrześcijanina, który był członkiem rady żydowskiej – ponieważ grób ten znajdował się w pobliżu miejsca, w którym Jezus został ukrzyżowany (J 19,38-42).

W liturgii kontynuowany jest okres Triduum. Tego dnia nie odprawia się Mszy Świętej. Zamiast tego odbywa się nabożeństwo. Składa się ono z liturgii słowa, adoracji krzyża i rozdania komunii świętej.

8) Co dzieje się w sobotę Wielkiego Tygodnia?

W Ewangeliach jedyna relacja, jaką mamy o tym dniu, pochodzi z Ewangelii wg św. Łukasza (Łk 23,56): „W szabat [uczniowie] odpoczywali zgodnie z przykazaniem”.

W liturgii kontynuowany jest okres Triduum. W ciągu dnia nie odprawia się mszy, a komunii świętej udziela się tylko umierającym.

Jednak po zapadnięciu zmroku odprawiana jest Msza czuwania upamiętniająca Zmartwychwstanie Jezusa w Wielkanoc (tj. Wigilia Paschalna). 

Msza ta obejmuje specjalną ceremonię, podczas której wierni trzymają zapalone lampy lub świece, odzwierciedlając przypowieść o mądrych i głupich pannach (Mt 25,1-13), gdzie mądre panny czekają na powrót Chrystusa z zapalonymi lampami.

Zwyczajem jest również udzielanie chrztu katechumenom, a w wielu miejscach przyjmowanie do Kościoła już ochrzczonych kandydatów. Są oni również bierzmowani i przyjmują pierwszą komunię świętą.

W tym momencie Wielki Tydzień dobiegł końca, ale to nie wszystko...

9) Co dzieje się w Niedzielę Wielkanocną?

W Ewangeliach uczniowie po raz pierwszy dowiedzieli się o Zmartwychwstaniu po tym, jak kobiety udały się do grobu i spotkały aniołów, którzy ujawnili, że jest on pusty. Wywołało to okres zamieszania wśród uczniów, ale zamieszanie zostało rozwiane, gdy sam Jezus ukazał się im, inicjując okres radości wielkanocnej.

W liturgii rano odprawiana jest jedna msza święta. Czytanie Ewangelii pochodzi z Ewangelii Jana (J 20,1-9), która opisuje odkrycie pustego grobu przez Marię Magdalenę oraz to, jak Piotr i umiłowany uczeń pobiegli na miejsce i przekonali się, że jej doniesienie było prawdziwe.

Następnie kończy się okres Triduum.

W tym momencie rozpoczyna się radosny okres liturgiczny Wielkanocy.

Źródło: The National Catholic Register, What’s the Deal With Holy Week? 9 Things to Know and Share, Jimmy Akin  Commentaries March 22, 2024, opr. idziemy.pl/km