Zygzakiem na tamten świat

Niektórzy uważają, że po narkotykach są lepszymi kierowcami albo że niektóre substancje psychoaktywne znoszą działanie alkoholu. To mity, podobnie jak ten, że już dziesięć godzin po spożyciu alkoholu mężczyzna może siąść za kółko.

Spożycie alkoholu w grupie Polaków od 15. do 64. roku życia spada, mimo to jest powyżej średniego poziomu w UE. Z narkotykami jest trochę lepiej. Tu z wynikiem 5 proc. zażywających jesteśmy poniżej europejskiej średniej. – Mimo wszystko nie jest to powód do optymizmu, bo spożycie każdej substancji psychoaktywnej zawsze niesie ryzyko – mówi Piotr Jabłoński, dyrektor Krajowego Biura do spraw Przeciwdziałania Narkomanii. – Wśród narkotyków dominują marihuana i haszysz, 40 proc. zgłaszających się na leczenie leczy się z powodu „niegroźnej maryśki”. Wśród stymulantów najpopularniejsza jest amfetamina, odpowiedzialna za trudności w ocenianiu ryzyka, odległości, rozróżnianie barw, zaburzenie widzenia. Jej spożycie jest na niskim poziomie, ale widać tendencję wzrostową.

Środków pobudzających przybywa, zmienia się też ich gama. Problem niezmiennie stanowią dopalacze. Dzięki ustawie z 2018 r. łatwiej mogą znaleźć się na liście substancji zakazanych, ale przybywa ich lawinowo i zanim zostaną zidentyfikowane, zdążą narobić szkody. Nawet leki – stosowane odpowiednio często i w określonej dawce – mogą mieć działanie takie jak substancje psychoaktywne.

– Nie ma dnia bez wypadku śmiertelnego z powodu alkoholu – mówi komisarz Robert Opas z Biura Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji. Kierowcy pod jego wpływem przyczyniają się do 11 proc. wypadków. W 2020 r. spowodowali ich 2,5 tys. Zginęło 300 osób.

Codziennie za prowadzenie pod wpływem substancji psychoaktywnych innych niż alkohol lub za samo podejrzenie o to zatrzymywanych jest 2 tys. kierowców.

Policjanci na miejscu mogą wykonać test na obecność substancji psychoaktywnych, ale musi on być potwierdzony badaniami laboratoryjnymi. Liczba stacjonarnych punktów wykonujących takie badania w ciągu sześciu lat wzrosła z 89 do 300.

Stan nietrzeźwości to taki, który wynosi lub prowadzi do obecności 0,5 promila alkoholu we krwi lub 0,25 mg/dm3 w wydychanym powietrzu. – Mówimy, że „może prowadzić do…”, bo po spożyciu alkoholu jego stężenie może rosnąć w zależności od kondycji psychofizycznej, wagi, upału, wysokiej temperatury w samochodzie – tłumaczy prof. Magdalena Arczewska z ISSNS UW. – Kierowcy, którzy siadają za kółkiem nazajutrz po spożyciu, także nie mogą być pewni swej kondycji psychofizycznej. Także to, że alkoholu nie ma w wydychanym powietrzu, nie świadczy o dobrej koncentracji, bo na nią wpływa m.in. zmęczenie czy niewyspanie.

W zależności od stężenia we krwi alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych wydarzenia drogowe można rozpatrywać w kategorii wykroczeń lub wypadków. – Art. 87 Kodeksu karnego dopuszcza zawartość tych używek do 0,5 promila, wówczas mamy do czynienia z wykroczeniem, które może mieć charakter umyślny bądź nieumyślny, i w konsekwencji wypadku grozi za nie: 5-30 dni aresztu, grzywna 50-5000 zł, odebranie prawa jazdy, które najpierw zdeponowane będzie w starostwie, a o jego trwałym odebraniu kierowcy zadecyduje sąd – mówi prof. Arczewska.

– W myśl art. 178a kk powyżej 0,5 promila mamy już do czynienia z przestępstwem, za które grozi grzywna, ograniczenie lub pozbawienie wolności do dwóch lat, a w przypadku substancji psychoaktywnych – do lat dwunastu. Prawo jest surowsze dla recydywistów, którym grozi nawet dożywotni zakaz prowadzenia pojazdu nie na mocy wyroku sądu, ale z mocy przepisów kk. Niestety, nawet taka groźba nie zniechęca do prowadzenia w stanie nietrzeźwym. Skuteczną metodą byłoby tylko odebranie kluczyków i samochodu.

Jeśli nie da się wykazać spożycia przez sprawcę wypadku substancji psychoaktywnych, podstawą do uznania go za winnego wykroczenia mogą być zeznania świadków, widzących, że takie substancje przyjmował. Konsekwencje prawne dotkną kierowcę „pod wpływem”, zanim wsiądzie on do samochodu, jeśli jest kierowcą zawodowym lub prowadzi w celach służbowych. Wówczas jest to podstawa do zwolnienia dyscyplinarnego, po którym nie można np. ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych.

Komisarz Robert Opas przyznaje, że na policję, by sprawdzić obecność alkoholu we krwi, kierowca nierzadko przyjeżdża… rowerem lub samochodem. – Policji zdarza się też zatrzymać samochód, w którym z czterech osób posiadających prawo jazdy nietrzeźwa jest tylko jedna – kierowca. – Jeśli widzimy, że za kierownicą siada osoba nietrzeźwa, należy bezzwłocznie powiadomić policję i odebrać tej osobie kluczyki – mówi. – Nie jest to donos, ale przejaw dbałości o bezpieczeństwo tego człowieka, jego bliskich oraz innych uczestników ruchu.

Przybywa urządzeń, które mogą uczestniczyć w zdarzeniu drogowym – to hulajnogi elektryczne, deskorolki, rolki. – Wszyscy jesteśmy zagrożeni i wszyscy możemy działać profilaktycznie – podsumowuje Piotr Jabłoński. – Pojazd waży tonę. W rękach nietrzeźwego kierowcy jest potencjalnym narzędziem zbrodni, należy więc reagować. Na drodze mamy nie tylko uprawnienia, ale i obowiązki.