Skarby Archidiecezji

– Od momentu powstania muzeum przebyło długą drogę – przyznaje Piotr Plewa, wicedyrektor Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. – W czasie Powstania Warszawskiego budynek, w którym się mieściło, został doszczętnie zniszczony. Później odtworzenie placówki blokowały władze komunistyczne. Dopiero starania kard. Stefana Wyszyńskiego wskrzesiły muzeum pod koniec lat 70.

Pomysł powołania placówki, której zadaniem byłaby ochrona cennych zabytków przed zakusami państw zaborczych, powstał wśród władz archidiecezji już pod koniec XIX w. Zrealizował go jednak dopiero kard. Aleksander Kakowski. W 1936 r. rozpoczęto zbiórkę pieniędzy wśród duchowieństwa archidiecezji warszawskiej, a już w 1938 r. prezydent Ignacy Mościcki otworzył muzeum. W swojej pierwszej placówce przy ul. Kanonia przetrwało zaledwie rok. Po wojnie kamienicę odbudowano, jednak na powrót MAW władze się nie zgodziły. Szansa na jego odtworzenie pojawiła się w 1979 r., kiedy archidiecezja odzyskała budynek na Solcu. Pierwszym dyrektorem został ks. Andrzej Przekaziński. Było to jednak miejsce oddalone od katedry. Kiedy więc nadarzyła się okazja, by odtworzyć muzeum tu, w bezpośredniej bliskości katedry, w tzw. Pałacu Dziekana przy ul. Dziekania 1, uznano to za najlepszą lokalizację.

Szansa pojawiła się wraz z rozpoczęciem projektu „Skarbiec Dziedzictwa Kultury – Bazylika Archikatedralna i Muzeum Archidiecezji Warszawskiej”, w ramach którego nie tylko odnowiono wnętrza zabytkowej świątyni, ale też przystosowano budynek do potrzeb wystawienniczych. Projekt był współfinansowany przez Unię Europejską ze środków EFRR w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013 oraz dofinansowany ze środków ministra kultury i dziedzictwa narodowego.

Muzeum ma dziś ponad 20 tys. eksponatów, na które składają się imponujące zbiory tkanin liturgicznych, numizmatów, złotnictwa, rzeźby, malarstwa europejskiego, rysunku i grafiki. Do najcenniejszych należą wykonany w Augsburgu w XVIII w. komplet naczyń liturgicznych – kielich, taca i ampułki, gotycka rzeźbiona figura Pięknej Madonny z Dzieciątkiem z warsztatu Hansa Multschera z XV w., drzeworyt „Apokalipsa” Albrechta Dürera, ornaty z pasów słuckich czy imponująca kolekcja zegarów słupowych z XVIII w. W zbiorach znajdują się obrazy włoskiego malarza Francesco Bassano, m.in. Pokłon pasterzy z 1575 r., dzieła artystów okresu Młodej Polski – w tym Chrystus i Samarytanka Jacka Malczewskiego, Kielich goryczy Vlastimila Hofmanna i Portret Tetmajera Stanisława Wyspiańskiego. Osobne miejsce w zbiorach zajmuje kolekcja malarstwa współczesnego, m.in. Jerzego Nowosielskiego oraz artystów emigracyjnych. Zwiedzający będą mogli także zobaczyć bogatą kolekcję pamiątek po kard. Stefanie Wyszyńskim, w tym tak oryginalne, jak kurdyban z piastowskim orłem, który stanowił zaplecek tronu prymasa.

Sporo zmieniło się także w samej archikatedrze, gdzie wymienione zostały instalacje elektryczne i sanitarne, osuszono mury, przeprowadzono rewaloryzację organów i restaurację zabytków. Odnowiono stalle w prezbiterium i witraże. W podziemiach kryjących groby zasłużonych dla Polski i archidiecezji powstała ścieżka edukacyjna. Wiedzie ona przez kilka pomieszczeń, m.in. kryptę arcybiskupów warszawskich, gdzie spoczywają św. Zygmunt Szczęsny Feliński, Antoni Fijałkowski i kardynał Józef Glemp, kryptę zasłużonych, z grobami Henryka Sienkiewicza, Gabriela Narutowicza i Stanisława Wojciechowskiego, najmłodszą kryptę, zawierającą szczątki Ignacego Mościckiego, a także Ignacego Jana Paderewskiego i gen. Kazimierza Sosnkowskiego oraz sarkofag kardynała Augusta Hlonda i króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Nagrobki i trumny zostały odrestaurowane, zamontowano nowe oświetlenie i zabezpieczenia przeciwpożarowe. Na tablicach informacyjnych i w kioskach multimedialnych umieszczone zostały informacje dotyczące nie tylko osób, które spoczęły w podziemiach katedry, ale także historii i tradycji pochówków szlacheckich.

– Misją muzeum jest przypominanie, że historia Polski i Warszawy jest bardzo blisko związana z Kościołem i archidiecezją. Chcemy przypominać, że korzenie polskie zanurzone są w kulturze chrześcijańskiej. Mamy nadzieję, że dzięki bliskości katedry i muzeum coraz więcej wiernych będzie mogło łączyć pobożne nawiedzenie świątyni z głębszym poznaniem historii i sztuki Warszawy – mówi Piotr Plewa.

Uroczysta prezentacja odnowionej katedry, krypt i poświęcenie budynku muzeum nastąpiły 18 listopada. Teraz muzeum zaprasza już zwiedzających.

Iwona Żurek fot. Iwona Żurek Idziemy nr 47 (530), 22 listopada 2015 r.