31 VII 1967: Zmarł ks. Ferdynand Machay

Dzięki staraniom ks. infułata Ferdynanda Machaya do Bazyliki Mariackiej w Krakowie powrócił odnowiony ołtarz Wita Stwosza. Mija właśnie 45 lat od śmierci tego zasłużonego duchownego i senatora II Rzeczypospolitej. Ks. Machay na trwałe zapisał się w dziejach archidiecezji krakowskiej. Urodził się w 1889 r. w Jabłonce na Orawie, na ówczesnym terytorium Węgier, w rodzinie polskiej. Dzięki kontaktom z literaturą polską, wycieczkom do Krakowa i uczestnictwu w obchodach 500-lecia zwycięstwa pod Grunwaldem utrwalił w sobie polskie poczucie narodowe. Po ukończeniu seminarium duchownego w Budapeszcie, w 1912 r. został wyświęcony na kapłana.

W pierwszych latach kapłaństwa pracował jako wikariusz w niewielkich parafiach na Orawie. Już wtedy zaczął publikować teksty w „Gazecie Podhalańskiej”, która wychodziła w Nowym Targu. Podczas I wojny światowej na frontach włoskim i rosyjskim był kapelanem armii austrowęgierskiej. Po wojnie działał usilnie na rzecz przyłączenia do Polski Spisza i Orawy. Kiedy tereny te w styczniu 1919 r. zajęła Czechosłowacja, na forum Konferencji Pokojowej w Paryżu przedstawiał postulaty ludności tych ziem za przyłączeniem do Polski. Brał udział w wiecach i w przygotowaniu plebiscytu, do którego jednak nie doszło.

W latach dwudziestych – uzyskawszy stypendium Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego – studiował w Instytucie Katolickim w Paryżu. Równocześnie prowadził pracę duszpasterską wśród miejscowej Polonii. Po powrocie do Polski został sekretarzem Ligi Katolickiej oraz redaktorem „Dzwonu Niedzielnego”. Swój doktorat z Paryża nostryfikował na Uniwersytecie Warszawskim. Przez trzy lata 1930-1933 był wikariuszem w katedrze wawelskiej.

Wiele pisał, zwłaszcza na temat działalności laikatu i Akcji Katolickiej, której był wielkim popularyzatorem. Chętnie podejmował tematy dotyczące własności, władzy i pracy. Pewne problemy ks. Machaya z władzą kościelną wyniknęły po tym, gdy w 1937 r. podczas III Studium Akcji Katolickiej wystąpił z propozycją przymusowej (!) parcelacji majątków ziemskich. Jednocześnie negatywnie oceniał liberalny ustrój gospodarczy z wolną konkurencją. Reformy stosunków społecznych wiązał z zaangażowaniem katolików w życie społeczne. Brał udział w pracach Rady Społecznej przy prymasie Polski kard. Auguście Hlondzie. W 1937 r. został proboszczem krakowskiej parafii Najświętszego Salwatora. W 1938 r. prezydent Ignacy Mościcki mianował go senatorem RP.

Piękną kartę zapisał ks. Machay podczas II wojny światowej. Współpracował z Armią Krajową, pośredniczył w kontaktach rządu emigracyjnego z abp. Adamem Stefanem Sapiehą i w imieniu Kościoła krakowskiego brał udział w rozmowach z niemieckimi władzami okupacyjnymi.

Organizował pomoc dla uwięzionych Polaków i Żydów i ich rodzin, a także dla wysiedleńców po powstaniu warszawskim, którzy znaleźli się w Krakowie. W 1944 r. został administratorem parafii mariackiej i otrzymał godność prałata papieskiego. Wtedy też został archiprezbiterem Bazyliki Mariackiej. Funkcję tę pełnił do śmierci.

Po wojnie – w nowych warunkach politycznych – wzorowo organizował duszpasterstwo parafialne, dostrzegając szczególnie samotnych i nieuleczalnie chorych. Dla dwustu z nich zorganizował stałą pomoc medyczną i duszpasterską. Mówiło się wręcz o jego własnym stylu duszpasterzowania. Ściśle współpracował z kard. Karolem Wojtyłą, zwłaszcza w inicjatywach na rzecz rodzin. Choć nie był represjonowany przez władze komunistyczne, te jednak traktowały go jako jednego z największych swoich przeciwników w archidiecezji krakowskiej.

Zmarł w Krakowie 31 lipca 1967 r. i pochowany jest na cmentarzu na Salwatorze.

Wojciech Świątkiewicz Idziemy nr 31 (360), 29 lipca 2012 r.